Faksimile

Text

des Freiherrn von Leisenbohg
box 2/7
17. Das Schicksal
4AA4 WAA ah
0
ADOLF SCHUSTERMANN
ZEITUNGSNACHRICHTEN-BUREAU
ur
BERLIN SO. 16, RUNGESTR 22-24
Zettung:
e
De Telegraaf, Ainsterdam
Adresse:
I - MAILZ
30 Jd #n
Datum:
Sne
Kunst.
KUNST EN LETTEREN
Arthur Schnitzler.
De onlangs zestig jaar geworden Weensche
schrijver Arthur Schnitzler verkeert in ons
LEZING-ARTHUR SCHNITZLER.
midden en hield gisterayond in de kleine
Concertgebouw Kl. Z.
zaal van het Concertgeboliw cen le#g uit
AmsrinnAm, 29 April. — Dr. Arthur
eigen werk.
Schnäzlere#s twee novellen „Der Mörder““
Schnitzler is vooral bekend en beroemd als
en Wacerfrie“; twee éénahters, een „Anatol“
tooneelschrijver en als zoodanig is hij een
en „Letzte Maske“ uit „Lebendige Stunden“.
typische figuur van ziin tijd. Het is meer
Hil leest, zocals te verwachten was, zonder
de ziel dan de gsest van den mensch wat hem
sterken nadruk; de vele fiine, halfverborgen
interesseert en daardoor valt in zijn werk de
nuances en ironièn worden nauwelijks onder¬
nadruk op het psychologische element.
streept, het lenige en melodieuse van dit
proza komt daarentegen veel sterker naar
„Soitt’ es Ihnen noch nicht aufgefallen
voren.
sein, was für komplizierte Subjekte wir
Men had zich Schnitzler wellicht anders ge¬
Menschen im Grunde sind! So vieles hat
dacht: ietwat milder, lyrischer, onmiddelij¬
zugleich Raum in uns! Liebe und Trug..
ker? Maar in het schrandere gezicht ligt een
Treue und Treulosigkeit. Anbetung für
strengheid, een geslotenheid, die menigeen
die eine und Verlangen nach einer andern
niet vermoed zal hebben: de oogen ziin fel¬
oder nach mehreren. Wir versuchen wohl
ler, harder, bij alle geestige fonkeling toch
Ordnung in uns zu schaffen, so gut es geht,
gevaarlijker doordringend en zeifs meer mee¬
aber diese Ordnung ist doch nur etwas
doogenloor dan men zich bij dezen schrifver
Künstliches.. Das Natürliche., ist das
zal hebben voorgesteld.
Er is een belangrlik en overgroot deel van
Chaos. Ja, die Seele. ist ein weites Land,
Schnitzler’s werk dat dezen indruk bevestigen!
wie ein Dichter es einmal ausdrückte.
kan: het schiint na dezen avond nog meer
Zoo- laat Schnitzler een zijner personen
het werk van een, die ten slotte zoo doordron¬
spreken in de Tragikomödie. Das weite Land
gen is van de barde menschelijkheid en de
en deze passage duidt aan, wat het eigenlijke
herde wereld, dat hij er of een begriipende,
onderwerp, de kern, is van zijn voornaamste
objiectieve, vaak moedelooze, maar geen pit¬
werk: de menschelijke ziel in de verhouding
komst wilzende weergave en kantteekening
der geslachten, het gecompliceerde spel der
van schreef of er in een lichteren trant een
instincten, sentimenten en hartstochten in
arabesk van teekende: en dat met een spot,
die zeer vele füne weerhaken heeft an niet
den meusch en tusschen de menschen onder¬
zonder wreedheid is. Zoo heeft de persoonlifk¬
ling. En in Schnitzler’s werk zijn de men¬
heid van dezen dichter wel het oordeel beves¬
schen aan dit spel overgeleverd, zij vertegen¬
tigd, Zat de beste hoedanigheden in zijn werk
woordigen cen vermoeiden, oververzadigden
zat in den toch,, in de atmosfeer, in de fiine
tijd, zi) worden niet door cen vaste overtui¬
teekening der gebroken lijnen en de riike
ging, cen sterke moraal beschermd, zij heb¬
schakeering der nuances; niet in de volle
ben geen steun en geen stuur en zijn bis alle
schepping van gestalten, karakters of span¬
aantrekking en afstooting vreemd van elkan¬
ningen. Men zal Schnitzler, den tooneelschrif¬
der, vask hulpeloos en cenzaam.
ver hier, na dit bezoek, lichter en meer.
slechts aanduidend moeten spelen en met iets
Dezelfde vragen en verhoudingen vervul¬
mcer ook van de wreede melancholie, die in
len Schnitzler van ziin cerste werk af, maar
de sfeer van deze, — daarom natuurlisk in
in de Anatol-cydlus is het spei nog lüchtig,
geen enkel opzicht oppervlakkige, — levens¬
daar is het mieer of de menschen met de
houding huist. Men zal niet meer mogen ver¬
liefde spelen, tervijl later de liefde met de
ggeten, hoe vaak hier ten slotte een scherpe en
menschen speelt. De ironie 200 gewichtig
blina wreede kijk op het leven zichzelf ver¬
in alle geschriffen van Schnitzler wordt in
momt en bedroeft, en vrede zoekt; in het
de latere stukken vaak schrifnend en bitter.
vroege werk in den lichten, zinneljjken toon, in
De tiid schijut zich thans al eenigszins
het laterg, in de begrüpende, beschermende
van cen kunst als die van Schnitzler af te
aanvaarding die toch nimmer geloof of over¬
wenden; er is althans een drang naar cen
gave is, die zelden dramatisch en zco vaak rijk
en vol van een moede en fiine ironie is.
meer synthetische tooncelkunst; daarmede
Die zekere hardheid, die zekere eigenaar¬
gaan echter de bijzondere zeldzame eigen¬
dige onwrikbaarheid, die men dezen avond
schappen van Schnitzler’s talent, zijn psy¬
meer in den persoon dan in het werk zag, zal
cholegisch inzicht, zijn fiine geest en de
menigeen tot een vruchtbare herleving uite
schoone vorm zijner dialogen niet verloren.
noodigen.
Hoezeer Schnitzler ook hier gewaardeerd
en bewonderd wordt, bleck wel uit het feit,
dat de zaal tot de laatste plaats was bezet.