2. Guftings box 37/7
gevolgen van dit conflict aan den lijve had er¬
varen, het koos als basis voor een drama.
Maar jammer is, dat juist daar, waar in een
TTEREN.
tendenzstuk als „Professor Bernhardi' daar¬
door werd, nanwkeurigheid bij het stellen van
het conflict, de hoogste plicht was, zoowel
voor den dramaschrijver als voor den arts
dat juist daar Schnitzler (vermoedelijk onde:
den kunnen zeer gevaarlijke bacterien
invloed van subjectieve momenten) eenigszina
n, die men niet bij voorkeur op ontsto¬
faalde.
gleden zou brengen. Maar de lijken die
ent had aangeraakt, waren — want hij
Pholpen met het reddingswerk bij een
brand — kersversch, nog geen uur
Prof. Bernhardi heeft als jong arts zich ver¬
ar kon toch onmogelijk ontwikkeling
zet tegen de officieele Weensche clique, hij
vaarliike bacterièn hebben plaats ge¬
heeft met enkele collega’s een eigen kliniek
opgericht, heeft moeilijke jaren doorgemaakt,
Feet wel, voor het geheele werk doet
maar ten slotte ziin de opvattingen veranderd.
hne kleine fout er niet veel toe, ik noem
Bernhardi’s verdiensten worden algemeen er¬
een als voorbeeld, hoe zeifs een man
kend, ziin kliniek, het „Elisabethinum“, heeft
indberg hier een onjuiste nuance geeft
een college van curatoren met klinkende na¬
s een kleine zwakte vertoonde, juist
men, een grootvorst, een bisschop enz. Intus¬
waar Schnitzler het sterkste is.
schen heeft deze groep van joodsche medici
Schnitzler zou zoo iets nooit overko¬
nog altijd machtige vijanden vooral onder de
jj is een meester in het scheppen van
clerikalen. In de eerste acte heeft nu het vol¬
edische“ sfeer.
gende voorval plaats, dat de basis vormt voor
Fan dit meesterschap maakt hij ruim¬
het geheele stuk.
s gebruik. Tal van stukken spelen in
Een meisje, dat in aansluiting aan een abor¬
niek of in het huis van een arts, en de
tus bloedvergiftiging heeft gekregen, is heel
e het leest, of opvoeren ziet, voelt hoe
ziek en zal vermoedeljjk binnen eenige uren
iet geteekend is, voelt, hoe dat alles
sterven Zij is echter in een toestand van z.g.
euphorie gekomen (zooals dat in zulke gevallen
Stunde des Erkennens“, waarin profes¬
wel voorkomt), een soort ziekelijken overprik¬
min, de arts Eckold en diens vrouw
kelingstoestand, waarin zij in het geheel niet
de hoofdpersonen ziin, had even goed
liidt, zich uiterst gelukkig voelt; zij verbeeldt
ander milieu kunnen spelen. Ormin
zich haar minnaar bij zich te hebben en heeft
een afscheidsbezoek bij ziin vriend
natuurlijk in dezen toestand geen idee ervan,
hij is een oogenblik met Klara alleen,
dat zij binnenkort sterven moet. Zonder den
m — nu hij op het punt staat met een
arts ex in te kennen, heeft zuster Ludwilla
nce naar Japan te vertrekken, van¬
een priester geroepen, om aan de stervende
wel
hü. wijl hij een hartgebrek heeft,
die katholiek is — de laatste sacramenten
toevertrouwt, hoe¬
zal terugkeeren —
toe te dienen.
Jaren geleden van hem gehouden heeft
Professor Bernhardi, de „famulus' Hoch¬
welke redenen ze niet ziin „Geliebte“
zoitspointner, de verpleegster (de eenige
illen ziin, maar zich wel aan een ander
vrouw in het stuk) en nog eenige artsen,
nhad, enz. Dat alles, ook de latere
staan in een voorkamer, als juist de priester
tusschen Eckold en Klara, waarin blijkt.
binnenkomt, die de ziekenzaal wil binnen¬
ckold zijn vrouw jaren lang heeft ver¬
gaan. Bernhardi verzoekt den priester dat niet“
toch een liaison met Ormin te hebben
te doen, daar de patiènte juist nu zich volko¬
dat alles had evengoed in een ander
men gelukkig waant, terwijl het binnenkomen
kunnen hebben plaats gegrepen. Ka¬
van den priester haar tot het besef zou bren¬
istiek voor Schnitzler is, dat hij dit
gen, dat zij verloren is, en dus een einde aan
koos, cen milieu, dat hij kent zoodat
deze korte geluksperiode zou maken. De pries¬
geheel afgescheiden van de innerlijke
ter wil toch binnen, maar Bernhardi weigert
e van het stuk — een goed geteekende
definitief. Gedurende deze bespreking gaat de
heering geven kau.
verpleegster naar de patiènte, vertelt haar, dat
zoo is het ook in andere stukken, b. v.
de priester gekomen is, de patiènte schrikt

e Gefährtin“. In sommige stukken, b. v.
hevig, zegt: „moet ik dan werkelijk sterven?“
Vermächtnis“ hebben de hoofdpersonen
en sterft -
geneeskunde niet veel te maken, maar
Dit voorval wordt door de vijanden van de
ntoch een of meer artsen op het tooneel
groep Bernhardi uitgebuit, de politici werpen
cht en de woorden, die zij daar te zeg¬
er zich op; de katholieke godsdienst wordt
ebben, ziin steeds weer bewijzen, hoezeer
door de joden niet gerespecteerd enz. Bernhar¬
zler deze zaken beheerscht.
di wordt geschorst, komt zeifs in de gevan¬
„Die letzten Masken“ geeft Snitzler
genis, later wordt hij gerehabiliteerd enz.
de psychologie van den stervende en van
Het essentieele punt is nu, dat, volgens den
eke, dan die van den arts, maar ook hier
schrijver, Bernhardi volkomen in het gelijk
hij zich, jnist in het aanbrengen van de
was, zoodat elk weldenkend arts zou hebben
rage voor dit stuk, een meester.
gehandeld als hi, terwijl de tegenstanders dit
feit op onwaardige wiize tegen de groep
Bernhardi zouden hebben uitgebuit.
En daar is het nu, dat Schnitzler volgens
wel dus op het beschreven gebied
mij — en volgens vele andere artsen — een
tzler’s werk meesterliik is, is hij zeker
fout begaan heeft. Met de vraag of een patiènt
r gelukkig, wanneer hij tracht dieper
op een bepaald oogenblik „bediend' zal wor¬
ziel van den arts door te dringen en
den, komt elk arts herhaaldelijk iu aanraking.
groote conflicten, die zich voor den arts
Ik wil elke discussie omtrent de religieuse be¬
oen, de handeling van ziin stuk te doen
teekenis van het toedienen der sacramenten
an.
hier natuurlijk vermirden, maar alleen con¬
hin de groteske „Paracelsus“ waarin
stateeren, dat het niet waar is (zooals een
ijn tochoorders de groote suggestieve
leek on medisch gebied en die zeif niet katho¬
meen ik, dat juist een niet-katholiek arts zich
moet onthouden van de beoordeeling wat op
een bepaald oogenblik de geestelijke behoef¬
ten van een katholiek patiènt zijn, dat kan —
in het algemeen gesproken —de priester (de
arts der ziel) beter beoordeelen dan wij. Wij
kunnen slechts ons oordeel geven of onmid¬
dellik levensgevaar aanwezig is of niet.
Wanneer nu Schnitzler een bepaalde opvat¬
ting heeft over een medische kwestie, die hij
in zijn comedie invoert, en ik een andere, zou
dat voor mij geen reden zijn om te zeggen, dat
er een principieele fout in het stuk zit. Maar
hier is het wat anders. Schnitzler doet het
voorkomen, alsof volgens de algem.eene medi¬
sche ethiek Bernhardi onbetwistbaar gelijk
heeft, zoodat indien een collega hem zegt, dat
hil ziin handeling afkeurt, deze collega van
oneervolle bijgedachten, politieke intrigue enz.
mag worden beticht. En zoo is het niet. Bern¬
hardi’s opvatting is — ook voor iemand die
geheel buiten de kwestie Elisabethinum, jood¬
sche artsen en katholicisme staat — aanvecht¬
baar en daarom zit er in het eenige stuk van
Schnitzler, waar de basis gevormd wordt door
een medische kwestie, een fout.
Wanneer ik dus nog cens mag herhalen wat
als arts — aan Schnitzler’s comedie¬
—
mij
stukken het meest behaagt, dan is het dat hij
een meester is in het scheppen van wät in zou
willen noemen een medisch milieu, daarvan
geeft hij vooral ook in „Professor Bernhardi'
op tal van plaatsen blijk. Hij heeft niet ge¬
schilderd met forsche trekken de groote.
vraagstukken, die de artsen en de geneeskunde
beroeren, hij heeft niet zoozeer op den voor¬
grond gebracht wät wij willen en wät wis
doen. Hij heeft voor alles doen zien, hoe wist
het doen. In dat opzicht heeft hij beteekenis
voor de geschiedenis van de geneeskunde. Hif
is de historieschrijver van het geneeskundig
milien.