ae Bontae s onat noeen e eee ae Bontae s onat noeen e eee
werken spreekt de omgeving, waarin hij te werken spreekt de omgeving, waarin hij te
Weenen in de tweede helft der vorige eeuw op¬ Weenen in de tweede helft der vorige eeuw op¬
groeide. Als zoon van een medisch hoogleeraar groeide. Als zoon van een medisch hoogleeraar
aan de Weensche universiteit, met tevens aan de Weensche universiteit, met tevens
groote belangstelling voor kunst en letteren groote belangstelling voor kunst en letteren
en die dan ook vele geziene artisten onder zijn en die dan ook vele geziene artisten onder zijn
patienten telde, verkeerde hij sinds zijn jon¬ patienten telde, verkeerde hij sinds zijn jon¬
gensjaren in het gezelschap van de beste ver¬ gensjaren in het gezelschap van de beste ver¬
tegenwoordigers der universitaire- en kunste¬ tegenwoordigers der universitaire- en kunste¬
naarskringen, benevens degenen, die zich daar naarskringen, benevens degenen, die zich daar
gewoonlijk ook gaarne bewegen, de vooraan- gewoonlijk ook gaarne bewegen, de vooraan-
staanden uit handelskringen en bankwezen. staanden uit handelskringen en bankwezen.
In navolging van den vader gaat de zoon In navolging van den vader gaat de zoon
voor dokter studeeren en vestigt zich, na voor dokter studeeren en vestigt zich, na
vooraf aan buitenlandsche klinieken, te heb¬ vooraf aan buitenlandsche klinieken, te heb¬
ben gewerkt, omstreeks 1895 als militair-ge- ben gewerkt, omstreeks 1895 als militair-ge-
neesheer. Zoo wordt Schnitzler's kennisn neesheer. Zoo wordt Schnitzler's kennisn
het milieu der „hoogere standen” in het Wee¬ het milieu der „hoogere standen” in het Wee¬
nen van omnstreeks 1900, vermeerderd met nen van omnstreeks 1900, vermeerderd met
zijn ervaringen in het officierenwereldje, zijn ervaringen in het officierenwereldje,
waar standsbewustzijn en vormendienst hoog¬ waar standsbewustzijn en vormendienst hoog¬
tij vieren, wel volledig. Hij is een der best tij vieren, wel volledig. Hij is een der best
ingevoerde leden van dat kunstmatige maat¬ ingevoerde leden van dat kunstmatige maat¬
schappijtje-in-de-maatschappij, hetwelk zijn schappijtje-in-de-maatschappij, hetwelk zijn
leven leidt afgezonderd en ten koste van de leven leidt afgezonderd en ten koste van de
groote massa, in de overtuiging, dat het uit¬ groote massa, in de overtuiging, dat het uit¬
sluitend zoo behoort te zijn, zonder begrip van sluitend zoo behoort te zijn, zonder begrip van
sociale nooden, zonder oog voor de zich lang¬ sociale nooden, zonder oog voor de zich lang¬
zaam voltrekkende veranderingen rondom zaam voltrekkende veranderingen rondom
hen. hen.
Van den beginne af aan openbaart zich bij Van den beginne af aan openbaart zich bij
den jongen medicus als medewerker aan aller¬ den jongen medicus als medewerker aan aller¬
lei tüdschriften, schrijverstalent. Zal het gaan lei tüdschriften, schrijverstalent. Zal het gaan
naar de typische burgerlijke schrijverij of naar de typische burgerlijke schrijverij of
naar critiek op de onzuivere atmosfeer, waarin naar critiek op de onzuivere atmosfeer, waarin
hij verkeert. Onverbiddelijk gebeurt het laat- hij verkeert. Onverbiddelijk gebeurt het laat-
ste. Schnitzler heeft van af zijn eerste regel ste. Schnitzler heeft van af zijn eerste regel
schriftuur blijk gegeven zich niet aan de schriftuur blijk gegeven zich niet aan de
onsociale toestanden te kunnen aanpassen. onsociale toestanden te kunnen aanpassen.
Voornamelijk is de aandacht gericht op zijn Voornamelijk is de aandacht gericht op zijn
eigen kringen. Slechts zelden, zooals in zijn eigen kringen. Slechts zelden, zooals in zijn
eersten bundeltweegesprekken. „Anatol" ge¬ eersten bundeltweegesprekken. „Anatol" ge¬
titeld en het spel „Reigen", gaat hij buiten die titeld en het spel „Reigen", gaat hij buiten die
grenzen, naarvoorstad, naar het soldaten¬ grenzen, naarvoorstad, naar het soldaten¬
kroegje, gelijk-ook vrijwel uitsluitend Weenen kroegje, gelijk-ook vrijwel uitsluitend Weenen
zijn operatie-terrein blijft. zijn operatie-terrein blijft.
En nu is dit het bijzondere in Schnitzler's En nu is dit het bijzondere in Schnitzler's
persoonlijkheid: niet als een strijdbaar held, persoonlijkheid: niet als een strijdbaar held,
let als een aanlager met vlammend zwaard, let als een aanlager met vlammend zwaard,
gaat hij te werk in ziin tentoonstelling van gaat hij te werk in ziin tentoonstelling van
misstanden en zieke vormen der samenleving, misstanden en zieke vormen der samenleving,
eerder zou men zeggen, dat hij staat als het eerder zou men zeggen, dat hij staat als het
slachtoffer daarvan. Een mensch, die het niet slachtoffer daarvan. Een mensch, die het niet
verdragen kan, om in zoo’n bedorven atmos¬ verdragen kan, om in zoo’n bedorven atmos¬
feer te leven, ook zichzelf schuldig voelend feer te leven, ook zichzelf schuldig voelend
als ten slotte toch een der hunnen en die als ten slotte toch een der hunnen en die
onder hen blijft, ondanks zijn open oog voor onder hen blijft, ondanks zijn open oog voor
de onhoudbaarheden. Dit verklaart het diep de onhoudbaarheden. Dit verklaart het diep
melancholieke van al zijn proza en toon melancholieke van al zijn proza en toon
werk. Er is groot medelijden met de figuren, werk. Er is groot medelijden met de figuren,
die hij uitbeeldt, ook medelijden a.h.w. met die hij uitbeeldt, ook medelijden a.h.w. met
zichzelve en een gedurig treuren om wat ver¬ zichzelve en een gedurig treuren om wat ver¬
loren gaat, om de waarden, die zienderoogen loren gaat, om de waarden, die zienderoogen
verkleinen, als het elken dag duidelijker wordt verkleinen, als het elken dag duidelijker wordt
hoe datgene, wat lang aannemelijk leek, onder hoe datgene, wat lang aannemelijk leek, onder
het dun vernis van gemoedelijke welvaart in het dun vernis van gemoedelijke welvaart in
wezen ondragelijk leed bergt. wezen ondragelijk leed bergt.
Arthur Schnitzler is een scherp ontleder Arthur Schnitzler is een scherp ontleder
van het zieleleven, de invloed van de werk- van het zieleleven, de invloed van de werk-
wljze der psycho-analyse (zielsontleedkunde) wljze der psycho-analyse (zielsontleedkunde)
die Freud aan de Weensche hoogeschool die Freud aan de Weensche hoogeschool
bracht, is ook hem niet voorbijgegaan. Hoe bracht, is ook hem niet voorbijgegaan. Hoe
volkomen hij de teere roerselen van de men¬ volkomen hij de teere roerselen van de men¬
schelijke ziel doorgrondt, konden wij verleden schelijke ziel doorgrondt, konden wij verleden
jaar ervaren, toen Charlotte Köhler zijn jaar ervaren, toen Charlotte Köhler zijn
alleenspraak „Fräulein Else” heeft voorge¬ alleenspraak „Fräulein Else” heeft voorge¬
drager. De schrijver laat Fräulein Else, een drager. De schrijver laat Fräulein Else, een
jonge vrouw, die ten slotte, als al haar uit¬ jonge vrouw, die ten slotte, als al haar uit¬
zichten ein voor een verduisterd worden, tot zichten ein voor een verduisterd worden, tot
zelfmoord komt, in een onverbiddelijken gang zelfmoord komt, in een onverbiddelijken gang
haar gedachten afkluwen. Een bittere, huive¬ haar gedachten afkluwen. Een bittere, huive¬
ringwekkende tragedie, die bij Strindberg ringwekkende tragedie, die bij Strindberg
haars gelijken vindt. haars gelijken vindt.
Een gedurfde aanklacht tegen misstanden Een gedurfde aanklacht tegen misstanden
in medische kringen en bij het ziekenhuis¬ in medische kringen en bij het ziekenhuis¬
wezen was zijn groot spel „Professor Bern¬ wezen was zijn groot spel „Professor Bern¬
hardi”. De titelrol werd indertijd door Schwar hardi”. De titelrol werd indertijd door Schwar
gespeeld. „Liebelei", een van Schnitzler's gespeeld. „Liebelei", een van Schnitzler's
eerste tooneelstukken, is overal ten tooneele eerste tooneelstukken, is overal ten tooneele
gebracht. Het reeds genoemde „Reigen”, van gebracht. Het reeds genoemde „Reigen”, van
fel erotisch karakter, in 1897 geschreven, kon fel erotisch karakter, in 1897 geschreven, kon
pas in 1920 de eerste Duitsche opvoering be¬ pas in 1920 de eerste Duitsche opvoering be¬
leven. Zijn grootste roman. „Der Weg ins leven. Zijn grootste roman. „Der Weg ins
Freie”, speelt in Weenen omtrent de eeuw- Freie”, speelt in Weenen omtrent de eeuw-
wende. Het gedurfde „Leutnant Gustl” kostte wende. Het gedurfde „Leutnant Gustl” kostte
hem zijn militaire positie. hem zijn militaire positie.
memoreeren hiermede slechts enkele uit memoreeren hiermede slechts enkele uit
de aanzienlijke lijst van werken. de aanzienlijke lijst van werken.
Met Arthur Schitzler is een auteur van Met Arthur Schitzler is een auteur van
Europeeschen naam heengegaan, die thuis Europeeschen naam heengegaan, die thuis
hoort in den kring van Strindberg, Ibsen, hoort in den kring van Strindberg, Ibsen,
Hauptman, Andrejew. Hauptman, Andrejew.
Nieuwe nitoaven. Nieuwe nitoaven.

Unternehmen für Zeitung. Unternehmen für Zeitung.
WIEN, I., WOLLZEILE 11 WIEN, I., WOLLZEILE 11
TELEPHON R-23-0-43 TELEPHON R-23-0-43
Ausschnitt aus: Ausschnitt aus:
Rotterda Rotterda
Courant Courant
23 23
93 93
loodzwaar dramatisch gedicht, alsof h loodzwaar dramatisch gedicht, alsof h
Gerhart Hauptniann en niet van den Gerhart Hauptniann en niet van den
ler kwam, en, verleden jaar, een zwal ler kwam, en, verleden jaar, een zwal
Arthur Schnitzler als tooneel¬ Arthur Schnitzler als tooneel¬
dat alreeds in den titel het dramatisch dat alreeds in den titel het dramatisch
de dramatische noodzaak medevoert de dramatische noodzaak medevoert
schrijver schrijver
Sommerlüfte". Wat Schnitzler „te zes Sommerlüfte". Wat Schnitzler „te zes
als tooneelschrijver beteekende en nog als tooneelschrijver beteekende en nog
Zijn vijftigsten verjaardag kon men nog vieren met een Zijn vijftigsten verjaardag kon men nog vieren met een
lag voór zijn vüjftigste jaar. Wellich lag voór zijn vüjftigste jaar. Wellich
cyclus van veertien feestavonden aan één theater. Nu cyclus van veertien feestavonden aan één theater. Nu
waarin wij thans, na den oorlog, totd waarin wij thans, na den oorlog, totd
men bij zijn dood de plannen, die men voor het komende men bij zijn dood de plannen, die men voor het komende
de blijvende beteekenis daarvan kan! de blijvende beteekenis daarvan kan!
voorjaar, wanneer hij zijn zeventigsten gevierd zou hebben, voorjaar, wanneer hij zijn zeventigsten gevierd zou hebben,
moet vervroegen, ziet men, hoe de belangstelling geslon¬ moet vervroegen, ziet men, hoe de belangstelling geslon¬
.. ..
ken is: een of twee reprises, en dan nog liefst van een ken is: een of twee reprises, en dan nog liefst van een
In een biografie over Joseph Kainz, In een biografie over Joseph Kainz,
virtuoos jeugdstuk als „Liebelei". Schnitzler is van het virtuoos jeugdstuk als „Liebelei". Schnitzler is van het
acteur bij uitnemendheid, is onlangs acteur bij uitnemendheid, is onlangs
geregelde repertoire verdwenen. geregelde repertoire verdwenen.
In ons land sinds jaren: hier, waar men deze gecom- aard (die van Kainz, die van Schnitzle In ons land sinds jaren: hier, waar men deze gecom- aard (die van Kainz, die van Schnitzle
als een mengeling van overmoed en ve als een mengeling van overmoed en ve
pliceerde en subtiele stemmingen slechts in kleinen krine pliceerde en subtiele stemmingen slechts in kleinen krine
bleef waardeeren en het belang en de levenshouding van door den voortdurenden twijfel aan bleef waardeeren en het belang en de levenshouding van door den voortdurenden twijfel aan
aan zichzelf deed Schnitzler in hooge aan zichzelf deed Schnitzler in hooge
deze eindelooze reeks nuttelooze, overbodige en in zich¬ deze eindelooze reeks nuttelooze, overbodige en in zich¬
veelvuldig en geraffineerd ondersche veelvuldig en geraffineerd ondersche
zelf verwarde aestheten weinig tegemoetkomend behan¬ zelf verwarde aestheten weinig tegemoetkomend behan¬
delde, heeft men nauwelijks acteurs en regisseurs gekend,, eendere zelfportret teruggaande type delde, heeft men nauwelijks acteurs en regisseurs gekend,, eendere zelfportret teruggaande type
en verfijnden levensgenieter voegt en verfijnden levensgenieter voegt
die — gelijk elders — in de school van Schnitzler groot die — gelijk elders — in de school van Schnitzler groot
diagnose toe, dat dit type overleefd diagnose toe, dat dit type overleefd
werden. Een enkele voorstelling van Professor Bernhardi, werden. Een enkele voorstelling van Professor Bernhardi,
Maar hij mist den moed tot ingrijpe Maar hij mist den moed tot ingrijpe
als een manlijk-overtuigd „pièce à thèse" een buiten¬ als een manlijk-overtuigd „pièce à thèse" een buiten¬
beentje Schnitzler; een gracieuze verpoozing als het geen van ziin stukken (buiten het op beentje Schnitzler; een gracieuze verpoozing als het geen van ziin stukken (buiten het op
gebouwde „Bernhardi") een ethische gebouwde „Bernhardi") een ethische
slechts om zijn dialoog waardeerbare „Die Schwestern oder slechts om zijn dialoog waardeerbare „Die Schwestern oder
dramatische structuur ondergaat daar dramatische structuur ondergaat daar
Casanova in Spa"; een vertooning van „Zwischenspiel Casanova in Spa"; een vertooning van „Zwischenspiel
toevallig, den invloed van het gering toevallig, den invloed van het gering
(„Intermezzo"), waarbij mevrouw Ranucci-Beckmann, („Intermezzo"), waarbij mevrouw Ranucci-Beckmann,
stemming vaak, die over leven en de stemming vaak, die over leven en de
regisseuse van het toenmalige gezelschap Comoedia, in regisseuse van het toenmalige gezelschap Comoedia, in
het uiterste genuanceerde psycholog het uiterste genuanceerde psycholog
deze krant een hartstochtelijk pleidooi voor Schnitzler deze krant een hartstochtelijk pleidooi voor Schnitzler
dit gemis van ethische verantwoordin dit gemis van ethische verantwoordin
hield; twee voorstellingen van „Der Einsame Weg", blj hield; twee voorstellingen van „Der Einsame Weg", blj
in ziin personen maskeeren. Verwende in ziin personen maskeeren. Verwende
Verkade, die wij helaas gemist hebben, en bij het Schouw- Verkade, die wij helaas gemist hebben, en bij het Schouw-
list die hij is, kan noch wil hij tensk list die hij is, kan noch wil hij tensk
tooneel met een mislukte rol van Jan Musch als Herr tooneel met een mislukte rol van Jan Musch als Herr
de wegen, die ziin verbeelding gaat. de wegen, die ziin verbeelding gaat.
von Sala en een al te pathologisch vertolkte Johanna von Sala en een al te pathologisch vertolkte Johanna
van Charlotte Köhler; deze zelfde actrice in de vlijmende die hij bewust veroordeelt (von Sala van Charlotte Köhler; deze zelfde actrice in de vlijmende die hij bewust veroordeelt (von Sala
door ziin zielig begrip van eer en vold door ziin zielig begrip van eer en vold
satyre „Literatuur" en, nogeens, als diseuse van den satyre „Literatuur" en, nogeens, als diseuse van den
„Leut'nant Gustl", een novelle die he „Leut'nant Gustl", een novelle die he
monoloog „Fräulein Else"; Else Mauhs, wier spel toch monoloog „Fräulein Else"; Else Mauhs, wier spel toch
begeerde officiers-carrière kostte), vor begeerde officiers-carrière kostte), vor
zoo rakelings aan Schnitzler's levenskunst vocrbij ging, zoo rakelings aan Schnitzler's levenskunst vocrbij ging,
aanhankelijkheid, de verwantschap, aanhankelijkheid, de verwantschap,
alleen in een Rotterdamsche voorstelling van „Der Ruf alleen in een Rotterdamsche voorstelling van „Der Ruf
De hand, die geeselt, kan niet aflate De hand, die geeselt, kan niet aflate
des Lebens".... neen, groot is de waardeering van ons des Lebens".... neen, groot is de waardeering van ons
kan niet van zich afstooten wat ai kan niet van zich afstooten wat ai
publiek voor Schnitzler niet te noemen, hoezeer ook publiek voor Schnitzler niet te noemen, hoezeer ook
tooneelcritici als Top Naeff en Frans Mijnssen, op wier hoont, en in al zijn stukken ontn tooneelcritici als Top Naeff en Frans Mijnssen, op wier hoont, en in al zijn stukken ontn
persoonlijkheid en dramatische analyse een penetrante nauweliiks één rechtuit antipathiek persoonlijkheid en dramatische analyse een penetrante nauweliiks één rechtuit antipathiek
tidsfiguur als Schnitzler des te meer invloed had, zich zij stuk voor stuk bi eenvoudiger se tidsfiguur als Schnitzler des te meer invloed had, zich zij stuk voor stuk bi eenvoudiger se
den marqué of den verleider hadden den marqué of den verleider hadden
voor hem in het vuur wierpen voor hem in het vuur wierpen
Wat Ibsen met zijn principieele en vi Wat Ibsen met zijn principieele en vi
Er is reden tot de veronderstelling, dat de oorlog dien Er is reden tot de veronderstelling, dat de oorlog dien
juist als schade der maatschappi juist als schade der maatschappi
invloed, dien Schnitzler hier nog had kunnen hebben, invloed, dien Schnitzler hier nog had kunnen hebben,
Schnitzler vergoelijkend weer toe. Schnitzler vergoelijkend weer toe.
heeft weggevaagd. Aan Schnitzler's eigen werk is de heeft weggevaagd. Aan Schnitzler's eigen werk is de
Schnitzler's leugen, schreef Top Nac Schnitzler's leugen, schreef Top Nac
corlog vrijwel ongemerkt voorbij gegaan: hij had, feitelijk corlog vrijwel ongemerkt voorbij gegaan: hij had, feitelijk
is de ware tragedie bij Schnitzlerte is de ware tragedie bij Schnitzlerte
in 1913 al, onbewust nauw verbonden aan een „stervend in 1913 al, onbewust nauw verbonden aan een „stervend
van den comediant. „Wir spielen all van den comediant. „Wir spielen all
Weenen", de reeks van zijn groote tooneelstukken af- Weenen", de reeks van zijn groote tooneelstukken af-
klug" dichtte Paracelsus-Schnitzler, klug" dichtte Paracelsus-Schnitzler,
gesloten. Het talrijke novellistisch werk en zijn tweeden gesloten. Het talrijke novellistisch werk en zijn tweeden
roman „Therese", het volmaakte vervolg op „Der Weg men daarbij aan de tot vervelens roman „Therese", het volmaakte vervolg op „Der Weg men daarbij aan de tot vervelens
dracht" van den verwanten von Hoi dracht" van den verwanten von Hoi
ins Freie" buiten beschouwing gelaten, bleef het sinds¬ ins Freie" buiten beschouwing gelaten, bleef het sinds¬
daartoe, geaffecteerd in zijn aestheti daartoe, geaffecteerd in zijn aestheti
dien bij een nazomeren van zijn gerijpt talent. Het vijfde dien bij een nazomeren van zijn gerijpt talent. Het vijfde
extase, achter den bucolischen naam extase, achter den bucolischen naam
deel van zijn verzamelde tooneelstukken bevat ten decle deel van zijn verzamelde tooneelstukken bevat ten decle
spielen wir Theater, spielen uns're spielen wir Theater, spielen uns're
reeds zwakkere herhalingen, inclusief de in zijn soort reeds zwakkere herhalingen, inclusief de in zijn soort
gereift und zart und traurig, die Kon gereift und zart und traurig, die Kon
overigens wel eenigszins miskende journalistencomedie¬ overigens wel eenigszins miskende journalistencomedie¬
Een pose en een zelfbedrog. Een h Een pose en een zelfbedrog. Een h
In-zakformaat „Firk und Fliederbusch". Het sindsdien In-zakformaat „Firk und Fliederbusch". Het sindsdien
tische levenshouding, bijne, tet dend tische levenshouding, bijne, tet dend
verschenen „Komödie der Verführung" bleef een varlazi¬ verschenen „Komödie der Verführung" bleef een varlazi¬
ene op het bekende thema, I r Gang zum Weiher" een e toch doorhem, den ood, als ¬ ene op het bekende thema, I r Gang zum Weiher" een e toch doorhem, den ood, als ¬