12. 12.
Schnitzle Schnitzle
s Death s Death
ERVER ERVER
DOBS DOBS
l. österr. behördl. konzessioniertes l. österr. behördl. konzessioniertes
Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte
WIEN, I., WOLLZEILE 11 WIEN, I., WOLLZEILE 11
TELEPHON R-23-0-43 TELEPHON R-23-0-43
Ausschnitt aus: Ausschnitt aus:
Zurjer Warszawski, Zurjer Warszawski,
24.10.1931. 24.10.1931.
vom: vom:
ur Schnitzler, ur Schnitzler,
Najwiekszy a poetów wiedeńskich, Franciszek Grill- Najwiekszy a poetów wiedeńskich, Franciszek Grill-
parzer, napisal o sobie samym nastpujący epigram: parzer, napisal o sobie samym nastpujący epigram:
„Gdy » Kahlenbergu naokól obejrzysz kraine, „Gdy » Kahlenbergu naokól obejrzysz kraine,
Mnie pojmiesz i sztuki mej podwalinę." Mnie pojmiesz i sztuki mej podwalinę."
To samo mógł o sobie powiedziet zmarły onegda) To samo mógł o sobie powiedziet zmarły onegda)
nagle Artur Schnitzler. Cala bowiem jego niezwykle nagle Artur Schnitzler. Cala bowiem jego niezwykle
bogata twórczość była ściśle zlączona z Wiedniem, wy- bogata twórczość była ściśle zlączona z Wiedniem, wy-
kwitła z jedynej w swoim rodzaju atmosfery tego mia- kwitła z jedynej w swoim rodzaju atmosfery tego mia-
sta. We wszystkich niemal utworach Schnitzlera, za- sta. We wszystkich niemal utworach Schnitzlera, za-
równo epickich jak i dramatycznych, zaklęty jest jak- równo epickich jak i dramatycznych, zaklęty jest jak-
by — „czar walca". Odzywą się w nich zawsze na- by — „czar walca". Odzywą się w nich zawsze na-
wpół skoczna i nawpół smętna nuta tej wiedeńskiej wpół skoczna i nawpół smętna nuta tej wiedeńskiej
formy muzycznej. Wraz z nią zał i właściwo tylko formy muzycznej. Wraz z nią zał i właściwo tylko
mieszkańcom stolicy naddunajskiej dziwne skojarzenie mieszkańcom stolicy naddunajskiej dziwne skojarzenie
niefrasobliwości życiowej ze skłonnością do ironiczno- niefrasobliwości życiowej ze skłonnością do ironiczno-
pesymistycnego poglądu na świat. Nie znaczy to jed- pesymistycnego poglądu na świat. Nie znaczy to jed-
nak bynajmniej, jakoby twórczości Schnitzlera braklo nak bynajmniej, jakoby twórczości Schnitzlera braklo
głębokiego wnikania w życie i ludzi. Przeciwnie. Za- głębokiego wnikania w życie i ludzi. Przeciwnie. Za-
den ze współczesnych mu poetów niemieckich nie do- den ze współczesnych mu poetów niemieckich nie do-
równywał mu pod tym względem. Lecz właśnie „wie- równywał mu pod tym względem. Lecz właśnie „wie-
deńskość" jego sprawila, że wypowiadał wszystko deńskość" jego sprawila, że wypowiadał wszystko
w pełnej dziwnego uroku formie i wlewał w stworzone w pełnej dziwnego uroku formie i wlewał w stworzone
przez siebie postacie cały obszar swego miasta rodzinne- przez siebie postacie cały obszar swego miasta rodzinne-
go. Przedewszystkiem w kobiecie. On to po raz pierwszy go. Przedewszystkiem w kobiecie. On to po raz pierwszy
w literaturze niemieckiej zapoteozował „słodkie dziew- w literaturze niemieckiej zapoteozował „słodkie dziew-
rze“ wiedenskie: „Das süsse Mädel“. Zasłynął też naj- rze“ wiedenskie: „Das süsse Mädel“. Zasłynął też naj-
pierw jako jej piewca w cyklu jednoaktówek p. t. „Ana- pierw jako jej piewca w cyklu jednoaktówek p. t. „Ana-
tol" i w prawdziwem już arcydziele dramatycznem: tol" i w prawdziwem już arcydziele dramatycznem:
Alandal. Alandal.
Byłby też może Schnitzler nie wyszedł poza tę swoją Byłby też może Schnitzler nie wyszedł poza tę swoją
plerwotną linję rozwojową, gdyby szczęśliwym trafem plerwotną linję rozwojową, gdyby szczęśliwym trafem
nie skojarzył się w nim poeta z — lekarzem. Urodzony nie skojarzył się w nim poeta z — lekarzem. Urodzony
1862 r. jako syn sławnego profesora medycyny na 1862 r. jako syn sławnego profesora medycyny na
wszechnicy wiedeńskiej, poświęcił się również sztuce wszechnicy wiedeńskiej, poświęcił się również sztuce
lekarskiej. Dzięki niej to właśnie nauczył się patrzeć lekarskiej. Dzięki niej to właśnie nauczył się patrzeć
na lud-i nie tylko okiem poety, lecz także naukowca. na lud-i nie tylko okiem poety, lecz także naukowca.
Pierw. zym zaś owocem tego rzadkiego amalgamatu była Pierw. zym zaś owocem tego rzadkiego amalgamatu była
wspaniała powieść p. t. „Umieranie', która jeszcze wię- wspaniała powieść p. t. „Umieranie', która jeszcze wię-
cej przysporzyła mu sławy, niż wspomniane pierwociny cej przysporzyła mu sławy, niż wspomniane pierwociny
dramatyczne. Nawiasem mówiąc, dziwnym zbiegiem dramatyczne. Nawiasem mówiąc, dziwnym zbiegiem
ekoliczności w tym samym czasie pojawila się także ekoliczności w tym samym czasie pojawila się także
box 43/24 box 43/24
powicść naszego nieszczęśliwego Dąbrowskiego p. t. powicść naszego nieszczęśliwego Dąbrowskiego p. t.
„Smierć". Pamiętam też dobrze, iż ukazał się wów- „Smierć". Pamiętam też dobrze, iż ukazał się wów-
czas w „Deutsche Rundschau" obszerny artykuł p. t. czas w „Deutsche Rundschau" obszerny artykuł p. t.
„Jak mlodzi tworzyli śmierć?" (jako antyteza do zna- „Jak mlodzi tworzyli śmierć?" (jako antyteza do zna-
nej rozprawy Lessinga), wykazujący nadzwyczajne po- nej rozprawy Lessinga), wykazujący nadzwyczajne po-
dobieństwo między temi dwoma, niezależnie od siebie dobieństwo między temi dwoma, niezależnie od siebie
napisanemi dziełami. napisanemi dziełami.
Od tej chwili Schnitzler jako nowelista zarówno, jak Od tej chwili Schnitzler jako nowelista zarówno, jak
i dramatysta wspinał się na coraz wyższe szczeble. Nie i dramatysta wspinał się na coraz wyższe szczeble. Nie
ulega wątpliwości, iż w nowelach swych z początku ulega wątpliwości, iż w nowelach swych z początku
wzorował się na Maupassanci». Z czasem jednak zna- wzorował się na Maupassanci». Z czasem jednak zna-
lazł swoją nawskroś indywidualną formę, która nietyl- lazł swoją nawskroś indywidualną formę, która nietyl-
ko w literaturze niemieckiej, ale i w wielu innych zna- ko w literaturze niemieckiej, ale i w wielu innych zna-
lazła licznych naśladowców. Cechowalo ją zaś przede- lazła licznych naśladowców. Cechowalo ją zaś przede-
wszystkiem nieznane nigdy przedtem w takiej doskona- wszystkiem nieznane nigdy przedtem w takiej doskona-
lości głębokie wnikanie w psychikę ludzką, a w szczegól- lości głębokie wnikanie w psychikę ludzką, a w szczegól-
ności kobiecą. Nie było przed Schnitzlerem w literatu- ności kobiecą. Nie było przed Schnitzlerem w literatu-
rze światowej pisarza, któryby z taką, jak on subtelno- rze światowej pisarza, któryby z taką, jak on subtelno-
ścią umiał wczuć się w istotę płei nadobnej. Wystarczy ścią umiał wczuć się w istotę płei nadobnej. Wystarczy
wspomnieć o nieporównanych wprost nowelach: „Pani wspomnieć o nieporównanych wprost nowelach: „Pani
Beata i jej syn" oraz „Umarli mlczą”. Nie maiejsze Beata i jej syn" oraz „Umarli mlczą”. Nie maiejsze
jednak mistrzostwo okazał Schnitzler w kreśleniu t. zw. jednak mistrzostwo okazał Schnitzler w kreśleniu t. zw.
bonvivant’ów i typowych figur austrjackich, jak np. bonvivant’ów i typowych figur austrjackich, jak np.
w noweli „wojskowej" p. t. „Leutnant Gustel“. Inny w noweli „wojskowej" p. t. „Leutnant Gustel“. Inny
znowu szereg jego nowel odznacza się subtelną fronją, znowu szereg jego nowel odznacza się subtelną fronją,
odsłaniającą slabostki ludzkie. Prawdziwym pod tym odsłaniającą slabostki ludzkie. Prawdziwym pod tym
względem majsterszytkiem jest nowela- p. t. „Testa- względem majsterszytkiem jest nowela- p. t. „Testa-
ment kawalera". Jakby antytezę zaś do tego cyklu ment kawalera". Jakby antytezę zaś do tego cyklu
stanowią nowele o treści nawskroś tragicznej, wśród stanowią nowele o treści nawskroś tragicznej, wśród
których za najwspanialszą słusznie uważane jest „Po- których za najwspanialszą słusznie uważane jest „Po-
żegnanie”. W późniejszych lztach ujawniia sie w no- żegnanie”. W późniejszych lztach ujawniia sie w no-
welach Schnitzlera wyraźna skłonność do mistycyzmu. welach Schnitzlera wyraźna skłonność do mistycyzmu.
Klasycznym przykladem jest „Traumnovelle“. Wszyst- Klasycznym przykladem jest „Traumnovelle“. Wszyst-
kie zaś nowelo jego znamionuje niezwykle wytworny kie zaś nowelo jego znamionuje niezwykle wytworny
i peł y szczerze poetyckiego polotu styl oraz mistrzow- i peł y szczerze poetyckiego polotu styl oraz mistrzow-
skie malowanie nastrojów. skie malowanie nastrojów.
Właściwą sławę Schnitzler zawdzięczał jednak swoim Właściwą sławę Schnitzler zawdzięczał jednak swoim
utworom dramatycznym. W drugiej połowie ubiegłego utworom dramatycznym. W drugiej połowie ubiegłego
wieku malo który z poetów dramatycznych cieszył się wieku malo który z poetów dramatycznych cieszył się
w calej Europie takiemi jak on sukcesami. Ale bo też w calej Europie takiemi jak on sukcesami. Ale bo też
stworzył Schnitzler wielki szereg sztuk, które oznaczały stworzył Schnitzler wielki szereg sztuk, które oznaczały
wówczas prawdziwy przelom w literaturze dramatycz- wówczas prawdziwy przelom w literaturze dramatycz-
nej. Zaraz pierwszy jego wspomniany już dramat „Mi- nej. Zaraz pierwszy jego wspomniany już dramat „Mi-
łostki" ujawnił wysoki talent dramaturgiczny, a zara- łostki" ujawnił wysoki talent dramaturgiczny, a zara-
zem prawdziwie poetycką duszo Schnitzlera. Wszystkie zem prawdziwie poetycką duszo Schnitzlera. Wszystkie
postacie są tu pełne najprawdziwszego życia, a każda postacie są tu pełne najprawdziwszego życia, a każda
z nich jest doskonale odtworzonyni typem wiedeńskim. z nich jest doskonale odtworzonyni typem wiedeńskim.
W nadzwyczajny jednak sposób umiał Schnitzl W nadzwyczajny jednak sposób umiał Schnitzl
kląć w tej sztuce także atmosfere grodu naddun kląć w tej sztuce także atmosfere grodu naddun
go. Cala te zaś na pozór tak codzienna tragedje go. Cala te zaś na pozór tak codzienna tragedje
kiej dzieweczki" wyniósł na wyżynę poetycka, ni kiej dzieweczki" wyniósł na wyżynę poetycka, ni
przedtem w tej galęzi twórczości dramatycznej. przedtem w tej galęzi twórczości dramatycznej.
Wéród nastepnych jego utworów słusznie niezy Wéród nastepnych jego utworów słusznie niezy
cieszył się powodzeniem cykl jednoaktówek p. t cieszył się powodzeniem cykl jednoaktówek p. t
lony kakadu", „Marjonetki" i „Komedja slów”. lony kakadu", „Marjonetki" i „Komedja slów”.
to bowiem Schnitzler okazal się jut poeta nier to bowiem Schnitzler okazal się jut poeta nier
miary a zarazem wielkim mistrzem słowa miary a zarazem wielkim mistrzem słowa
dramaturgicznego. Arcydzielem w swoim rodza dramaturgicznego. Arcydzielem w swoim rodza
„Welon Beatryczy", nie mniejszem zas tragiko „Welon Beatryczy", nie mniejszem zas tragiko
„Daleki kraj". Dużo wrzawy z powodu zajetes „Daleki kraj". Dużo wrzawy z powodu zajetes
wszystkich prawie krajach przez cenzure stan wszystkich prawie krajach przez cenzure stan
wywołał nieporównany „Rej", przedstawiający wywołał nieporównany „Rej", przedstawiający
strzowski sposób perypetje erotyczne młodzieńca strzowski sposób perypetje erotyczne młodzieńca
ka o tę sztukę przyczyniła się tylko do jeszcze ka o tę sztukę przyczyniła się tylko do jeszcze
szego rozgłosu pcety. To też każde z następnyc szego rozgłosu pcety. To też każde z następnyc
dziel dramatycznych jak „Scheda", „Paracolsus dziel dramatycznych jak „Scheda", „Paracolsus
warzysze”, „Zywe godziny", „Zew tycia", S warzysze”, „Zywe godziny", „Zew tycia", S
droga” i „Powrót Casanovy" grywane były nie droga” i „Powrót Casanovy" grywane były nie
na scenach niemieckich z coraz większem powodi na scenach niemieckich z coraz większem powodi
Slawa, jaka słusznie cieszyl się Schnitzler, by Slawa, jaka słusznie cieszyl się Schnitzler, by
nak, jak często u wielkich ludzi, zmącona nieszcr nak, jak często u wielkich ludzi, zmącona nieszcr
w życiu osobistem. Niezwykle piękny twórca w życiu osobistem. Niezwykle piękny twórca
tola", w którym tak świetnie odtworzył własne tola", w którym tak świetnie odtworzył własne
mlode lata, spędzone na milosnych przygodach mlode lata, spędzone na milosnych przygodach
czym Wiedniu, nie znalazł później szczęścia w czym Wiedniu, nie znalazł później szczęścia w
malżeńskiem. Kobieta bowiem, którą pojal za malżeńskiem. Kobieta bowiem, którą pojal za
pod żadnym względem nie okazała się godna pod żadnym względem nie okazała się godna
człowieka towarzyszką życia. U schyłku zaś człowieka towarzyszką życia. U schyłku zaś
swego Schnitzler przeżył jakby napisaną przez swego Schnitzler przeżył jakby napisaną przez
samego pelną tragizmu nowelę z powodu groźneg samego pelną tragizmu nowelę z powodu groźneg
jaki spotkał jedyną jego córkę. Zakochala się o jaki spotkał jedyną jego córkę. Zakochala się o
po wojnie w oficerze wloskim, który należał do po wojnie w oficerze wloskim, który należał do
aljanckiej, urzędującej w Wiedniu. Już po roku aljanckiej, urzędującej w Wiedniu. Już po roku
malżeństwo okazało się nieszczęśliwe, gdyż młod malżeństwo okazało się nieszczęśliwe, gdyż młod
bieta odebrała sobie życie w Wenecji, gdzie zar bieta odebrała sobie życie w Wenecji, gdzie zar
kala ze swym mężem. Sędziwy poeta samoloten kala ze swym mężem. Sędziwy poeta samoloten
się wówczas — było to w ubieglym roku — do się wówczas — było to w ubieglym roku — do
Serce ojcowskie nie moglo, zdaje się, przeboleć Serce ojcowskie nie moglo, zdaje się, przeboleć
ciosu i Schnitzler prawdopodobnie dlatego tak ciosu i Schnitzler prawdopodobnie dlatego tak
zszedł z tego świata. Nie doczekal się wielkich zszedł z tego świata. Nie doczekal się wielkich
czystości, jakie miasto jego rodzinne przygotowa czystości, jakie miasto jego rodzinne przygotowa
uczczeniu 70-tej rocznicy jego urodzin. uczczeniu 70-tej rocznicy jego urodzin.
B. Saur B. Saur
Schnitzle Schnitzle
s Death s Death
ERVER ERVER
DOBS DOBS
l. österr. behördl. konzessioniertes l. österr. behördl. konzessioniertes
Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte
WIEN, I., WOLLZEILE 11 WIEN, I., WOLLZEILE 11
TELEPHON R-23-0-43 TELEPHON R-23-0-43
Ausschnitt aus: Ausschnitt aus:
Zurjer Warszawski, Zurjer Warszawski,
24.10.1931. 24.10.1931.
vom: vom:
ur Schnitzler, ur Schnitzler,
Najwiekszy a poetów wiedeńskich, Franciszek Grill- Najwiekszy a poetów wiedeńskich, Franciszek Grill-
parzer, napisal o sobie samym nastpujący epigram: parzer, napisal o sobie samym nastpujący epigram:
„Gdy » Kahlenbergu naokól obejrzysz kraine, „Gdy » Kahlenbergu naokól obejrzysz kraine,
Mnie pojmiesz i sztuki mej podwalinę." Mnie pojmiesz i sztuki mej podwalinę."
To samo mógł o sobie powiedziet zmarły onegda) To samo mógł o sobie powiedziet zmarły onegda)
nagle Artur Schnitzler. Cala bowiem jego niezwykle nagle Artur Schnitzler. Cala bowiem jego niezwykle
bogata twórczość była ściśle zlączona z Wiedniem, wy- bogata twórczość była ściśle zlączona z Wiedniem, wy-
kwitła z jedynej w swoim rodzaju atmosfery tego mia- kwitła z jedynej w swoim rodzaju atmosfery tego mia-
sta. We wszystkich niemal utworach Schnitzlera, za- sta. We wszystkich niemal utworach Schnitzlera, za-
równo epickich jak i dramatycznych, zaklęty jest jak- równo epickich jak i dramatycznych, zaklęty jest jak-
by — „czar walca". Odzywą się w nich zawsze na- by — „czar walca". Odzywą się w nich zawsze na-
wpół skoczna i nawpół smętna nuta tej wiedeńskiej wpół skoczna i nawpół smętna nuta tej wiedeńskiej
formy muzycznej. Wraz z nią zał i właściwo tylko formy muzycznej. Wraz z nią zał i właściwo tylko
mieszkańcom stolicy naddunajskiej dziwne skojarzenie mieszkańcom stolicy naddunajskiej dziwne skojarzenie
niefrasobliwości życiowej ze skłonnością do ironiczno- niefrasobliwości życiowej ze skłonnością do ironiczno-
pesymistycnego poglądu na świat. Nie znaczy to jed- pesymistycnego poglądu na świat. Nie znaczy to jed-
nak bynajmniej, jakoby twórczości Schnitzlera braklo nak bynajmniej, jakoby twórczości Schnitzlera braklo
głębokiego wnikania w życie i ludzi. Przeciwnie. Za- głębokiego wnikania w życie i ludzi. Przeciwnie. Za-
den ze współczesnych mu poetów niemieckich nie do- den ze współczesnych mu poetów niemieckich nie do-
równywał mu pod tym względem. Lecz właśnie „wie- równywał mu pod tym względem. Lecz właśnie „wie-
deńskość" jego sprawila, że wypowiadał wszystko deńskość" jego sprawila, że wypowiadał wszystko
w pełnej dziwnego uroku formie i wlewał w stworzone w pełnej dziwnego uroku formie i wlewał w stworzone
przez siebie postacie cały obszar swego miasta rodzinne- przez siebie postacie cały obszar swego miasta rodzinne-
go. Przedewszystkiem w kobiecie. On to po raz pierwszy go. Przedewszystkiem w kobiecie. On to po raz pierwszy
w literaturze niemieckiej zapoteozował „słodkie dziew- w literaturze niemieckiej zapoteozował „słodkie dziew-
rze“ wiedenskie: „Das süsse Mädel“. Zasłynął też naj- rze“ wiedenskie: „Das süsse Mädel“. Zasłynął też naj-
pierw jako jej piewca w cyklu jednoaktówek p. t. „Ana- pierw jako jej piewca w cyklu jednoaktówek p. t. „Ana-
tol" i w prawdziwem już arcydziele dramatycznem: tol" i w prawdziwem już arcydziele dramatycznem:
Alandal. Alandal.
Byłby też może Schnitzler nie wyszedł poza tę swoją Byłby też może Schnitzler nie wyszedł poza tę swoją
plerwotną linję rozwojową, gdyby szczęśliwym trafem plerwotną linję rozwojową, gdyby szczęśliwym trafem
nie skojarzył się w nim poeta z — lekarzem. Urodzony nie skojarzył się w nim poeta z — lekarzem. Urodzony
1862 r. jako syn sławnego profesora medycyny na 1862 r. jako syn sławnego profesora medycyny na
wszechnicy wiedeńskiej, poświęcił się również sztuce wszechnicy wiedeńskiej, poświęcił się również sztuce
lekarskiej. Dzięki niej to właśnie nauczył się patrzeć lekarskiej. Dzięki niej to właśnie nauczył się patrzeć
na lud-i nie tylko okiem poety, lecz także naukowca. na lud-i nie tylko okiem poety, lecz także naukowca.
Pierw. zym zaś owocem tego rzadkiego amalgamatu była Pierw. zym zaś owocem tego rzadkiego amalgamatu była
wspaniała powieść p. t. „Umieranie', która jeszcze wię- wspaniała powieść p. t. „Umieranie', która jeszcze wię-
cej przysporzyła mu sławy, niż wspomniane pierwociny cej przysporzyła mu sławy, niż wspomniane pierwociny
dramatyczne. Nawiasem mówiąc, dziwnym zbiegiem dramatyczne. Nawiasem mówiąc, dziwnym zbiegiem
ekoliczności w tym samym czasie pojawila się także ekoliczności w tym samym czasie pojawila się także
box 43/24 box 43/24
powicść naszego nieszczęśliwego Dąbrowskiego p. t. powicść naszego nieszczęśliwego Dąbrowskiego p. t.
„Smierć". Pamiętam też dobrze, iż ukazał się wów- „Smierć". Pamiętam też dobrze, iż ukazał się wów-
czas w „Deutsche Rundschau" obszerny artykuł p. t. czas w „Deutsche Rundschau" obszerny artykuł p. t.
„Jak mlodzi tworzyli śmierć?" (jako antyteza do zna- „Jak mlodzi tworzyli śmierć?" (jako antyteza do zna-
nej rozprawy Lessinga), wykazujący nadzwyczajne po- nej rozprawy Lessinga), wykazujący nadzwyczajne po-
dobieństwo między temi dwoma, niezależnie od siebie dobieństwo między temi dwoma, niezależnie od siebie
napisanemi dziełami. napisanemi dziełami.
Od tej chwili Schnitzler jako nowelista zarówno, jak Od tej chwili Schnitzler jako nowelista zarówno, jak
i dramatysta wspinał się na coraz wyższe szczeble. Nie i dramatysta wspinał się na coraz wyższe szczeble. Nie
ulega wątpliwości, iż w nowelach swych z początku ulega wątpliwości, iż w nowelach swych z początku
wzorował się na Maupassanci». Z czasem jednak zna- wzorował się na Maupassanci». Z czasem jednak zna-
lazł swoją nawskroś indywidualną formę, która nietyl- lazł swoją nawskroś indywidualną formę, która nietyl-
ko w literaturze niemieckiej, ale i w wielu innych zna- ko w literaturze niemieckiej, ale i w wielu innych zna-
lazła licznych naśladowców. Cechowalo ją zaś przede- lazła licznych naśladowców. Cechowalo ją zaś przede-
wszystkiem nieznane nigdy przedtem w takiej doskona- wszystkiem nieznane nigdy przedtem w takiej doskona-
lości głębokie wnikanie w psychikę ludzką, a w szczegól- lości głębokie wnikanie w psychikę ludzką, a w szczegól-
ności kobiecą. Nie było przed Schnitzlerem w literatu- ności kobiecą. Nie było przed Schnitzlerem w literatu-
rze światowej pisarza, któryby z taką, jak on subtelno- rze światowej pisarza, któryby z taką, jak on subtelno-
ścią umiał wczuć się w istotę płei nadobnej. Wystarczy ścią umiał wczuć się w istotę płei nadobnej. Wystarczy
wspomnieć o nieporównanych wprost nowelach: „Pani wspomnieć o nieporównanych wprost nowelach: „Pani
Beata i jej syn" oraz „Umarli mlczą”. Nie maiejsze Beata i jej syn" oraz „Umarli mlczą”. Nie maiejsze
jednak mistrzostwo okazał Schnitzler w kreśleniu t. zw. jednak mistrzostwo okazał Schnitzler w kreśleniu t. zw.
bonvivant’ów i typowych figur austrjackich, jak np. bonvivant’ów i typowych figur austrjackich, jak np.
w noweli „wojskowej" p. t. „Leutnant Gustel“. Inny w noweli „wojskowej" p. t. „Leutnant Gustel“. Inny
znowu szereg jego nowel odznacza się subtelną fronją, znowu szereg jego nowel odznacza się subtelną fronją,
odsłaniającą slabostki ludzkie. Prawdziwym pod tym odsłaniającą slabostki ludzkie. Prawdziwym pod tym
względem majsterszytkiem jest nowela- p. t. „Testa- względem majsterszytkiem jest nowela- p. t. „Testa-
ment kawalera". Jakby antytezę zaś do tego cyklu ment kawalera". Jakby antytezę zaś do tego cyklu
stanowią nowele o treści nawskroś tragicznej, wśród stanowią nowele o treści nawskroś tragicznej, wśród
których za najwspanialszą słusznie uważane jest „Po- których za najwspanialszą słusznie uważane jest „Po-
żegnanie”. W późniejszych lztach ujawniia sie w no- żegnanie”. W późniejszych lztach ujawniia sie w no-
welach Schnitzlera wyraźna skłonność do mistycyzmu. welach Schnitzlera wyraźna skłonność do mistycyzmu.
Klasycznym przykladem jest „Traumnovelle“. Wszyst- Klasycznym przykladem jest „Traumnovelle“. Wszyst-
kie zaś nowelo jego znamionuje niezwykle wytworny kie zaś nowelo jego znamionuje niezwykle wytworny
i peł y szczerze poetyckiego polotu styl oraz mistrzow- i peł y szczerze poetyckiego polotu styl oraz mistrzow-
skie malowanie nastrojów. skie malowanie nastrojów.
Właściwą sławę Schnitzler zawdzięczał jednak swoim Właściwą sławę Schnitzler zawdzięczał jednak swoim
utworom dramatycznym. W drugiej połowie ubiegłego utworom dramatycznym. W drugiej połowie ubiegłego
wieku malo który z poetów dramatycznych cieszył się wieku malo który z poetów dramatycznych cieszył się
w calej Europie takiemi jak on sukcesami. Ale bo też w calej Europie takiemi jak on sukcesami. Ale bo też
stworzył Schnitzler wielki szereg sztuk, które oznaczały stworzył Schnitzler wielki szereg sztuk, które oznaczały
wówczas prawdziwy przelom w literaturze dramatycz- wówczas prawdziwy przelom w literaturze dramatycz-
nej. Zaraz pierwszy jego wspomniany już dramat „Mi- nej. Zaraz pierwszy jego wspomniany już dramat „Mi-
łostki" ujawnił wysoki talent dramaturgiczny, a zara- łostki" ujawnił wysoki talent dramaturgiczny, a zara-
zem prawdziwie poetycką duszo Schnitzlera. Wszystkie zem prawdziwie poetycką duszo Schnitzlera. Wszystkie
postacie są tu pełne najprawdziwszego życia, a każda postacie są tu pełne najprawdziwszego życia, a każda
z nich jest doskonale odtworzonyni typem wiedeńskim. z nich jest doskonale odtworzonyni typem wiedeńskim.
W nadzwyczajny jednak sposób umiał Schnitzl W nadzwyczajny jednak sposób umiał Schnitzl
kląć w tej sztuce także atmosfere grodu naddun kląć w tej sztuce także atmosfere grodu naddun
go. Cala te zaś na pozór tak codzienna tragedje go. Cala te zaś na pozór tak codzienna tragedje
kiej dzieweczki" wyniósł na wyżynę poetycka, ni kiej dzieweczki" wyniósł na wyżynę poetycka, ni
przedtem w tej galęzi twórczości dramatycznej. przedtem w tej galęzi twórczości dramatycznej.
Wéród nastepnych jego utworów słusznie niezy Wéród nastepnych jego utworów słusznie niezy
cieszył się powodzeniem cykl jednoaktówek p. t cieszył się powodzeniem cykl jednoaktówek p. t
lony kakadu", „Marjonetki" i „Komedja slów”. lony kakadu", „Marjonetki" i „Komedja slów”.
to bowiem Schnitzler okazal się jut poeta nier to bowiem Schnitzler okazal się jut poeta nier
miary a zarazem wielkim mistrzem słowa miary a zarazem wielkim mistrzem słowa
dramaturgicznego. Arcydzielem w swoim rodza dramaturgicznego. Arcydzielem w swoim rodza
„Welon Beatryczy", nie mniejszem zas tragiko „Welon Beatryczy", nie mniejszem zas tragiko
„Daleki kraj". Dużo wrzawy z powodu zajetes „Daleki kraj". Dużo wrzawy z powodu zajetes
wszystkich prawie krajach przez cenzure stan wszystkich prawie krajach przez cenzure stan
wywołał nieporównany „Rej", przedstawiający wywołał nieporównany „Rej", przedstawiający
strzowski sposób perypetje erotyczne młodzieńca strzowski sposób perypetje erotyczne młodzieńca
ka o tę sztukę przyczyniła się tylko do jeszcze ka o tę sztukę przyczyniła się tylko do jeszcze
szego rozgłosu pcety. To też każde z następnyc szego rozgłosu pcety. To też każde z następnyc
dziel dramatycznych jak „Scheda", „Paracolsus dziel dramatycznych jak „Scheda", „Paracolsus
warzysze”, „Zywe godziny", „Zew tycia", S warzysze”, „Zywe godziny", „Zew tycia", S
droga” i „Powrót Casanovy" grywane były nie droga” i „Powrót Casanovy" grywane były nie
na scenach niemieckich z coraz większem powodi na scenach niemieckich z coraz większem powodi
Slawa, jaka słusznie cieszyl się Schnitzler, by Slawa, jaka słusznie cieszyl się Schnitzler, by
nak, jak często u wielkich ludzi, zmącona nieszcr nak, jak często u wielkich ludzi, zmącona nieszcr
w życiu osobistem. Niezwykle piękny twórca w życiu osobistem. Niezwykle piękny twórca
tola", w którym tak świetnie odtworzył własne tola", w którym tak świetnie odtworzył własne
mlode lata, spędzone na milosnych przygodach mlode lata, spędzone na milosnych przygodach
czym Wiedniu, nie znalazł później szczęścia w czym Wiedniu, nie znalazł później szczęścia w
malżeńskiem. Kobieta bowiem, którą pojal za malżeńskiem. Kobieta bowiem, którą pojal za
pod żadnym względem nie okazała się godna pod żadnym względem nie okazała się godna
człowieka towarzyszką życia. U schyłku zaś człowieka towarzyszką życia. U schyłku zaś
swego Schnitzler przeżył jakby napisaną przez swego Schnitzler przeżył jakby napisaną przez
samego pelną tragizmu nowelę z powodu groźneg samego pelną tragizmu nowelę z powodu groźneg
jaki spotkał jedyną jego córkę. Zakochala się o jaki spotkał jedyną jego córkę. Zakochala się o
po wojnie w oficerze wloskim, który należał do po wojnie w oficerze wloskim, który należał do
aljanckiej, urzędującej w Wiedniu. Już po roku aljanckiej, urzędującej w Wiedniu. Już po roku
malżeństwo okazało się nieszczęśliwe, gdyż młod malżeństwo okazało się nieszczęśliwe, gdyż młod
bieta odebrała sobie życie w Wenecji, gdzie zar bieta odebrała sobie życie w Wenecji, gdzie zar
kala ze swym mężem. Sędziwy poeta samoloten kala ze swym mężem. Sędziwy poeta samoloten
się wówczas — było to w ubieglym roku — do się wówczas — było to w ubieglym roku — do
Serce ojcowskie nie moglo, zdaje się, przeboleć Serce ojcowskie nie moglo, zdaje się, przeboleć
ciosu i Schnitzler prawdopodobnie dlatego tak ciosu i Schnitzler prawdopodobnie dlatego tak
zszedł z tego świata. Nie doczekal się wielkich zszedł z tego świata. Nie doczekal się wielkich
czystości, jakie miasto jego rodzinne przygotowa czystości, jakie miasto jego rodzinne przygotowa
uczczeniu 70-tej rocznicy jego urodzin. uczczeniu 70-tej rocznicy jego urodzin.
B. Saur B. Saur