u nas w Polsce, ale w całej Europie, epoka u nas w Polsce, ale w całej Europie, epoka
la jest już tylko przebrzmiałem echem. Dla la jest już tylko przebrzmiałem echem. Dla
tych jednak, którzy ją przeżyli, będzie ona tych jednak, którzy ją przeżyli, będzie ona
do końca życia złączona przedewszystkiem do końca życia złączona przedewszystkiem
Arturem Schnitzlerem. Zaden bowiem Arturem Schnitzlerem. Zaden bowiem
z poetów tego okresu nie budził wówczas z poetów tego okresu nie budził wówczas
w całej Europie takiego, jak on entuzjazmu. w całej Europie takiego, jak on entuzjazmu.
Schnitzler wniósł do literatury światowej pra- Schnitzler wniósł do literatury światowej pra-
wdziwie nową nutę, pełną dziwnego uroku. wdziwie nową nutę, pełną dziwnego uroku.
Była to nuta wiedeńska, ta sama, którą do Była to nuta wiedeńska, ta sama, którą do
mużyki wnieśli Schubert i „król walca , Jan mużyki wnieśli Schubert i „król walca , Jan
Strauss. Wszystko niemal, co wyszło z pod Strauss. Wszystko niemal, co wyszło z pod
pióra Schnitzlera, owiane było jedyną w swo- pióra Schnitzlera, owiane było jedyną w swo-
im rodzaju atmosferą stolicy naddunajskiej. im rodzaju atmosferą stolicy naddunajskiej.
I ona to właśnie wycisnęła na jego niezwykle I ona to właśnie wycisnęła na jego niezwykle
bogatej twórczości dramatycznej i noweli- bogatej twórczości dramatycznej i noweli-
stycznej nieznane przedtem w piśmiennictwie stycznej nieznane przedtem w piśmiennictwie
europejskiem piętno. To też tłumaczono europejskiem piętno. To też tłumaczono
Schnitzlera na wszystkie prawie języki, Schnitzlera na wszystkie prawie języki,
a w szczególności jego utwory dramatyczne a w szczególności jego utwory dramatyczne
cieszyły się w całej Europie niebywałem po- cieszyły się w całej Europie niebywałem po-
wodzeniem. Również i na scenie naszej wodzeniem. Również i na scenie naszej
Schnitzler zawsze święcił triumfy. Schnitzler zawsze święcił triumfy.
Już pierwszemi swemi utworami scenicz- Już pierwszemi swemi utworami scenicz-
nemi poeta wiedeński odniósł bezprzykładny nemi poeta wiedeński odniósł bezprzykładny
sukces. Liczył on wówczas zaledwie 30 lat sukces. Liczył on wówczas zaledwie 30 lat
i był z „zawodu — lekarzem, bo ojciec jego, i był z „zawodu — lekarzem, bo ojciec jego,
sławny laryngolog na wszechnicy wiedeńskiej, sławny laryngolog na wszechnicy wiedeńskiej,
nie zgodził się na „karjerę literacką syna. nie zgodził się na „karjerę literacką syna.
Studja medyczne Artura Schnitzlera w nie- Studja medyczne Artura Schnitzlera w nie-
małej mierze przyczyniły się do ukształtowa- małej mierze przyczyniły się do ukształtowa-
nia jego linji rozwojowej jako poety. Im to nia jego linji rozwojowej jako poety. Im to
bowiem zawdzięczał niesłychanie głębokie bowiem zawdzięczał niesłychanie głębokie
wnikanie psychologiczne w stworzone przez wnikanie psychologiczne w stworzone przez
siebie postacie, o którem sławny Zygmunt siebie postacie, o którem sławny Zygmunt
Freud powiedział, iż Freud powiedział, iż
antycypowało całą antycypowało całą
jego nową teorję. Okazał się zaś Schnitzlej jego nową teorję. Okazał się zaś Schnitzlej
od samego początku przedewszystkiem nie od samego początku przedewszystkiem nie
bywale subtelnym znawcą psychiki kobiecej. bywale subtelnym znawcą psychiki kobiecej.
Już stworzona przez niego pierwsza postać Już stworzona przez niego pierwsza postać
sceniczna, sławna „Mizzi w dramacie p. t. sceniczna, sławna „Mizzi w dramacie p. t.
„Miłostki", ujawniła ten jego szczególny dar „Miłostki", ujawniła ten jego szczególny dar
Był to typ „słodkiej dzieweczki" wiedeńskiej Był to typ „słodkiej dzieweczki" wiedeńskiej
który dzięki niemu znalazł swoje uwiecznie- który dzięki niemu znalazł swoje uwiecznie-
nie w literaturze światowej. Ale i pierwszo nie w literaturze światowej. Ale i pierwszo
rzędny talent dramaturgiczny Schnitzlera rzędny talent dramaturgiczny Schnitzlera
był w całej swej pełni widoczny w „Miłost- był w całej swej pełni widoczny w „Miłost-
kach", wystawionych po raz pierwszy kach", wystawionych po raz pierwszy
w „Burgtheatrze wiedeńskim. Oklepaną w „Burgtheatrze wiedeńskim. Oklepaną
bowiem, jak się na pozór wydawać mogło, bowiem, jak się na pozór wydawać mogło,
tragedję zawiedzionej w miłości uroczej tragedję zawiedzionej w miłości uroczej
dziewczyny z ludu wiedeńskiego, poeta umia) dziewczyny z ludu wiedeńskiego, poeta umia)
wynieść na wyżynę prawdziwego arcydzieła wynieść na wyżynę prawdziwego arcydzieła
dramatycznego. dramatycznego.
To samo, co o „Mizzi", powiedzieć można To samo, co o „Mizzi", powiedzieć można
wielkim korowodzie postaci kobiecych wielkim korowodzie postaci kobiecych
w licznych dramatach i nowelach Schnitzle- w licznych dramatach i nowelach Schnitzle-
ra. Odsłonił w nich poeta najgłębsze tajniki ra. Odsłonił w nich poeta najgłębsze tajniki
duszy kobiecej z mistrzostwem, nieznanem duszy kobiecej z mistrzostwem, nieznanem
przed nim w piśmiennictwie europejskiem. przed nim w piśmiennictwie europejskiem.
Nie mniejszym jednak mistrzen okazał się Nie mniejszym jednak mistrzen okazał się
Schnitzler w postaciach męskich. Stworzył Schnitzler w postaciach męskich. Stworzył
on w szególności wspaniałą galerję t. zw. on w szególności wspaniałą galerję t. zw.
bonvivant’ów oraz doskonale uchwyconych bonvivant’ów oraz doskonale uchwyconych
typów Austrji habsburskiej. Wśród tych typów Austrji habsburskiej. Wśród tych
ostatnich najlepiej udały się poecie: postać ostatnich najlepiej udały się poecie: postać
tytułowa w dramacie p. t. „Młody Medardus' tytułowa w dramacie p. t. „Młody Medardus'
i bohater noweli „wojskowej" p. t. „Leutnanl i bohater noweli „wojskowej" p. t. „Leutnanl
Gustl". Wszystkie jednak cechujące całą je- Gustl". Wszystkie jednak cechujące całą je-
go twórczość znamiona, Schnitzler w nie- go twórczość znamiona, Schnitzler w nie-
zwykle skończonej formie skoncentrował zwykle skończonej formie skoncentrował
w utworze dramatycznym p. t. „Raj", który w utworze dramatycznym p. t. „Raj", który
szczególnego nabrał rozgłosu z powodu walk, szczególnego nabrał rozgłosu z powodu walk,
jakie poeta staczać musiał z cenzurą we jakie poeta staczać musiał z cenzurą we
wszystkich niemal krajach. W sztuce tej wszystkich niemal krajach. W sztuce tej
Schnitzler z nadzwyczajnem mistrzostwem Schnitzler z nadzwyczajnem mistrzostwem
przedstawił „raj" miłostek, których widownią przedstawił „raj" miłostek, których widownią
Artur Schnitzler Artur Schnitzler
kim patrzył na świat i ludzi. Jak mało który kim patrzył na świat i ludzi. Jak mało który
z poetów pojął on „komedję życia i pojęciu z poetów pojął on „komedję życia i pojęciu
temu dał także niezmiernie trafny wyraz temu dał także niezmiernie trafny wyraz
w słowach, włożonych w usta jednej ze swych w słowach, włożonych w usta jednej ze swych
postaci scenicznych: „My wszyscy tu na tym postaci scenicznych: „My wszyscy tu na tym
świecie świecie
gramy, lecz tylko kto o tem wie, gramy, lecz tylko kto o tem wie,
jest mądry" jest mądry"
B. Szarlitt B. Szarlitt