12. 12.
Schnitzler Schnitzler
Death Death
OBSERVER OBSERVER
I. österr. behördl. konzessioniertes I. österr. behördl. konzessioniertes
Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte
WIEN, I., WOLLZEILE 11 WIEN, I., WOLLZEILE 11
TELEPHON R-23-0-43 TELEPHON R-23-0-43
NONY DZIENNIK NONY DZIENNIK
O(Kraków) O(Kraków)
2 2
17S. 17S.
T. NUSSENBLATT. T. NUSSENBLATT.
Heiti Heiti
Schnitzler i Herzi byli obal jako młodzi studenci Schnitzler i Herzi byli obal jako młodzi studenci
członkaauł istniejącel w latach 80-tych we Wiednia członkaauł istniejącel w latach 80-tych we Wiednia
ogranizacil „Akademische Lesehalle“. Artur Schnitz¬ ogranizacil „Akademische Lesehalle“. Artur Schnitz¬
ler, o dwa lata młodszy od Herzla, należal już wó- ler, o dwa lata młodszy od Herzla, należal już wó-
oczas wraz z tragicznie zmarlymi przyjaciólmi Herz oczas wraz z tragicznie zmarlymi przyjaciólmi Herz
la, Henrykiem Kana i Oswaldem Bôxerem, do wiel¬ la, Henrykiem Kana i Oswaldem Bôxerem, do wiel¬
bicieli Herzla. Schnitzler byl coprawda tylko cichym, bicieli Herzla. Schnitzler byl coprawda tylko cichym,
zdala stojącym wielbicielem. Herzl cieszył się w „A- zdala stojącym wielbicielem. Herzl cieszył się w „A-
kademische Lesehalle" wcale poważną popularnościa kademische Lesehalle" wcale poważną popularnościa
- jako opozycyjny członek zarządu, a w jednym wy - jako opozycyjny członek zarządu, a w jednym wy
padku nawet jako oskarżony, który przez radę dy- padku nawet jako oskarżony, który przez radę dy-
scyplinarną pociągnięty został do odpowiedzialności scyplinarną pociągnięty został do odpowiedzialności
za zbyt ostre wyrażenia, wpisane do ksiegi zażaleń. za zbyt ostre wyrażenia, wpisane do ksiegi zażaleń.
Posiadamy z owych czasów interesujące doku- Posiadamy z owych czasów interesujące doku-
menty, które częściowo ogłoszone zostały w książce menty, które częściowo ogłoszone zostały w książce
Kellnera „Herzls Lehrjahre", a częściowo są jeszcze Kellnera „Herzls Lehrjahre", a częściowo są jeszcze
nieznano, względnie nie zostały dotychczas ogłoszo- nieznano, względnie nie zostały dotychczas ogłoszo-
ne. Znajomość między Schnitzlerem a Henzlem trwa ne. Znajomość między Schnitzlerem a Henzlem trwa
ła już dość długo, gdy Schnitzler otrzymał pewnego ła już dość długo, gdy Schnitzler otrzymał pewnego
dnia list od Herzla, bawiącego w charakterze kore- dnia list od Herzla, bawiącego w charakterze kore-
spondenta w Paryżu. Herzl chciał tym listem w zwy spondenta w Paryżu. Herzl chciał tym listem w zwy
kły sobie, wytworny sposób naprawić krzywdę, ja- kły sobie, wytworny sposób naprawić krzywdę, ja-
ką mimowoli wyrządził swemu staremu znajomemu. ką mimowoli wyrządził swemu staremu znajomemu.
Z początku Herzl lekceważył sobie mianowicie ta- Z początku Herzl lekceważył sobie mianowicie ta-
lent Schnitzlera, ale, zmieniwszy swe zdanie, pisze lent Schnitzlera, ale, zmieniwszy swe zdanie, pisze
do niego: „Gdy widze tak pięknie rozkwitły talent do niego: „Gdy widze tak pięknie rozkwitły talent
Pana, cleszę się tą samą radością, jaką przejmuje Pana, cleszę się tą samą radością, jaką przejmuje
mnie widok rozkwitających w ogrodzie gożdzików" mnie widok rozkwitających w ogrodzie gożdzików"
W swej odpowiedzi przypomina Schnitzler Herzlowi W swej odpowiedzi przypomina Schnitzler Herzlowi
box 44/2 box 44/2
wszystkie etapy ich dotychczasowej znajomości, a wszystkie etapy ich dotychczasowej znajomości, a
w ednym z następnych listów pisze: „Pożegnalem w ednym z następnych listów pisze: „Pożegnalem
się z Panem w nastroju, jaki się ma w stosunku do się z Panem w nastroju, jaki się ma w stosunku do
ludzi, którzy prześcigają nas o jakie 20 kroków na ludzi, którzy prześcigają nas o jakie 20 kroków na
ulicy. Z rozmaitych reminiscencyj wyłania się jedna- ulicy. Z rozmaitych reminiscencyj wyłania się jedna-
kowoż jedna, wykraczająca poza ramy czysto oso- kowoż jedna, wykraczająca poza ramy czysto oso-
Uiste i zasługująca na umieszczenie w historji lite. Uiste i zasługująca na umieszczenie w historji lite.
ratury nowoczesnel, chociażby jako mała petitowa ratury nowoczesnel, chociażby jako mała petitowa
wzmianka. Budowano wtenczas esacze Burgteater. wzmianka. Budowano wtenczas esacze Burgteater.
Myśmy pewnego późnego wieczora jesiennego spa- Myśmy pewnego późnego wieczora jesiennego spa-
cerowali obok budowli, Wówczas odezwał się Pan. cerowali obok budowli, Wówczas odezwał się Pan.
podczas gdy oczy Pańskie spoczęły na murach no- podczas gdy oczy Pańskie spoczęły na murach no-
wego gmachu: „Tu bedzie kiedyś miejsce moje!" wego gmachu: „Tu bedzie kiedyś miejsce moje!"
Zrozumie Pan, że tę małą historje, która ze zwykłe- Zrozumie Pan, że tę małą historje, która ze zwykłe-
go faktu przemieniona została w charakterystycana go faktu przemieniona została w charakterystycana
anegdotę, opowiadam każdemu człowiekowi, który anegdotę, opowiadam każdemu człowiekowi, który
wspomina imię i nazwisko „Teodor Herzl". wspomina imię i nazwisko „Teodor Herzl".
Wymiana listów między Schnitzlerem a Herzlem Wymiana listów między Schnitzlerem a Herzlem
trwała okolo trzy lata, aż do przeniesienia się zno- trwała okolo trzy lata, aż do przeniesienia się zno-
wu Herzla do Wiednia w roku 1895. wu Herzla do Wiednia w roku 1895.
W listach do Herzła skarżyl się Schnitzler często W listach do Herzła skarżyl się Schnitzler często
na swe walki. Herzl doradza mu z Paryża: „zmianę na swe walki. Herzl doradza mu z Paryża: „zmianę
miejsca jako najlepsze lekarstwo przeciwko decou- miejsca jako najlepsze lekarstwo przeciwko decou-
ragement wiedenskiemu". Znajdujemy w jednym ? ragement wiedenskiemu". Znajdujemy w jednym ?
tych listów następujące miejsce: „Tak, mó) kochany tych listów następujące miejsce: „Tak, mó) kochany
Schnitzlerze, pan przypomina mi owe młode dziew- Schnitzlerze, pan przypomina mi owe młode dziew-
czeta, które zapóźno dostały się do towarzystwa. czeta, które zapóźno dostały się do towarzystwa.
Nie widzi się w Panu pańskich lat 30-tu — prosze Nie widzi się w Panu pańskich lat 30-tu — prosze
to zrozumieć w sensie dobrym". to zrozumieć w sensie dobrym".
Na pytanie Schnitzlera, nad czem teraz Herzl pra¬ Na pytanie Schnitzlera, nad czem teraz Herzl pra¬
cuje, nadchodziły z początku odpowiedzi wymijają- cuje, nadchodziły z początku odpowiedzi wymijają-
ce W owym czasie dojnzewala w duszy Herzla myśl ce W owym czasie dojnzewala w duszy Herzla myśl
o działalności politycznej. Herzl pracował nad znale- o działalności politycznej. Herzl pracował nad znale-
zienlem rozwlazania dla kwestii zydowsklej. Jak zienlem rozwlazania dla kwestii zydowsklej. Jak
pienwsze oredzie do świata ukazalo sie „Nowe pienwsze oredzie do świata ukazalo sie „Nowe
to". W korespondencji ze Schnitzlerem znależé to". W korespondencji ze Schnitzlerem znależé
żemy geneze tej sztuki, Herzl, pisząc „Nowe żemy geneze tej sztuki, Herzl, pisząc „Nowe
to", nie mial wcale zamiaru stworzenia nowe to", nie mial wcale zamiaru stworzenia nowe
kiejś obrony albo jak sie sam wyrazil „ratunku kiejś obrony albo jak sie sam wyrazil „ratunku
dostwa. Chciał tylko postawi te kwestje na pe dostwa. Chciał tylko postawi te kwestje na pe
dek dzienny dyskusji. Schnitzier mial mu być p. dek dzienny dyskusji. Schnitzier mial mu być p.
cnym przy wystawieniu tego dzieła. Stosown cnym przy wystawieniu tego dzieła. Stosown
życzenla swego przyjaciela oddal Schnitzler życzenla swego przyjaciela oddal Schnitzler
teatrom, wiedenskim „Nowe hetto", rozumie teatrom, wiedenskim „Nowe hetto", rozumie
zataiwszy imię autora pocpseudonimem zataiwszy imię autora pocpseudonimem
Sohnabel". Zaden z teatrów nie chclal atoli Sohnabel". Zaden z teatrów nie chclal atoli
wystawić. Scnhitzler sam osadził te sztuke tak wystawić. Scnhitzler sam osadził te sztuke tak
Nürnberger tragedje polityczna swego przyjaci Nürnberger tragedje polityczna swego przyjaci
„Der Weg ins Freie": „Zrozumie to Pan kiedy „Der Weg ins Freie": „Zrozumie to Pan kiedy
ze sprawiedliwością daleko Pan nie za,dzie w ze sprawiedliwością daleko Pan nie za,dzie w
macie". Herzl wierzył, że przez napisanie „No macie". Herzl wierzył, że przez napisanie „No
Chetta" wyzwoli się z erupcii serca, Schnitzle Chetta" wyzwoli się z erupcii serca, Schnitzle
pil i to słusznie. Herzl nie zatrzymał się w ky pil i to słusznie. Herzl nie zatrzymał się w ky
żydowskiej w polowie drogi. Nadeszły dla nieg żydowskiej w polowie drogi. Nadeszły dla nieg
wyzwalającej i porywającej pracy. Pisał wter wyzwalającej i porywającej pracy. Pisał wter
swój „Judenstaat". Schnitzler byl jednym z p swój „Judenstaat". Schnitzler byl jednym z p
szych, którzy się o tem dowiedzieli; ba, jeszcze szych, którzy się o tem dowiedzieli; ba, jeszcze
cej, Herzl uczynił go na krótki czas wykon cej, Herzl uczynił go na krótki czas wykon
swej ostatniej woli na wypadek naglej swej śm swej ostatniej woli na wypadek naglej swej śm
O wzruszającym tym fakcie informuje nas list O wzruszającym tym fakcie informuje nas list
la do Schnitzlera, w którym między innemi la do Schnitzlera, w którym między innemi
my: „Zna Pan chyba piekny wiersz Heysego my: „Zna Pan chyba piekny wiersz Heysego
artysty", który bardzo czesto cytowalem. Pr artysty", który bardzo czesto cytowalem. Pr
minam słowa: minam słowa:
„Bangend, er könnte über Nacht „Bangend, er könnte über Nacht
Hinfahren, ehe dieses Werk vollbracht“ Hinfahren, ehe dieses Werk vollbracht“
Taki jest mój nastrói. Zdeponowalem dotyc Taki jest mój nastrói. Zdeponowalem dotyc
sowe awoje notatki w Comptoir d'Esomto sowe awoje notatki w Comptoir d'Esomto
Schnitzler Schnitzler
Death Death
OBSERVER OBSERVER
I. österr. behördl. konzessioniertes I. österr. behördl. konzessioniertes
Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte
WIEN, I., WOLLZEILE 11 WIEN, I., WOLLZEILE 11
TELEPHON R-23-0-43 TELEPHON R-23-0-43
NONY DZIENNIK NONY DZIENNIK
O(Kraków) O(Kraków)
2 2
17S. 17S.
T. NUSSENBLATT. T. NUSSENBLATT.
Heiti Heiti
Schnitzler i Herzi byli obal jako młodzi studenci Schnitzler i Herzi byli obal jako młodzi studenci
członkaauł istniejącel w latach 80-tych we Wiednia członkaauł istniejącel w latach 80-tych we Wiednia
ogranizacil „Akademische Lesehalle“. Artur Schnitz¬ ogranizacil „Akademische Lesehalle“. Artur Schnitz¬
ler, o dwa lata młodszy od Herzla, należal już wó- ler, o dwa lata młodszy od Herzla, należal już wó-
oczas wraz z tragicznie zmarlymi przyjaciólmi Herz oczas wraz z tragicznie zmarlymi przyjaciólmi Herz
la, Henrykiem Kana i Oswaldem Bôxerem, do wiel¬ la, Henrykiem Kana i Oswaldem Bôxerem, do wiel¬
bicieli Herzla. Schnitzler byl coprawda tylko cichym, bicieli Herzla. Schnitzler byl coprawda tylko cichym,
zdala stojącym wielbicielem. Herzl cieszył się w „A- zdala stojącym wielbicielem. Herzl cieszył się w „A-
kademische Lesehalle" wcale poważną popularnościa kademische Lesehalle" wcale poważną popularnościa
- jako opozycyjny członek zarządu, a w jednym wy - jako opozycyjny członek zarządu, a w jednym wy
padku nawet jako oskarżony, który przez radę dy- padku nawet jako oskarżony, który przez radę dy-
scyplinarną pociągnięty został do odpowiedzialności scyplinarną pociągnięty został do odpowiedzialności
za zbyt ostre wyrażenia, wpisane do ksiegi zażaleń. za zbyt ostre wyrażenia, wpisane do ksiegi zażaleń.
Posiadamy z owych czasów interesujące doku- Posiadamy z owych czasów interesujące doku-
menty, które częściowo ogłoszone zostały w książce menty, które częściowo ogłoszone zostały w książce
Kellnera „Herzls Lehrjahre", a częściowo są jeszcze Kellnera „Herzls Lehrjahre", a częściowo są jeszcze
nieznano, względnie nie zostały dotychczas ogłoszo- nieznano, względnie nie zostały dotychczas ogłoszo-
ne. Znajomość między Schnitzlerem a Henzlem trwa ne. Znajomość między Schnitzlerem a Henzlem trwa
ła już dość długo, gdy Schnitzler otrzymał pewnego ła już dość długo, gdy Schnitzler otrzymał pewnego
dnia list od Herzla, bawiącego w charakterze kore- dnia list od Herzla, bawiącego w charakterze kore-
spondenta w Paryżu. Herzl chciał tym listem w zwy spondenta w Paryżu. Herzl chciał tym listem w zwy
kły sobie, wytworny sposób naprawić krzywdę, ja- kły sobie, wytworny sposób naprawić krzywdę, ja-
ką mimowoli wyrządził swemu staremu znajomemu. ką mimowoli wyrządził swemu staremu znajomemu.
Z początku Herzl lekceważył sobie mianowicie ta- Z początku Herzl lekceważył sobie mianowicie ta-
lent Schnitzlera, ale, zmieniwszy swe zdanie, pisze lent Schnitzlera, ale, zmieniwszy swe zdanie, pisze
do niego: „Gdy widze tak pięknie rozkwitły talent do niego: „Gdy widze tak pięknie rozkwitły talent
Pana, cleszę się tą samą radością, jaką przejmuje Pana, cleszę się tą samą radością, jaką przejmuje
mnie widok rozkwitających w ogrodzie gożdzików" mnie widok rozkwitających w ogrodzie gożdzików"
W swej odpowiedzi przypomina Schnitzler Herzlowi W swej odpowiedzi przypomina Schnitzler Herzlowi
box 44/2 box 44/2
wszystkie etapy ich dotychczasowej znajomości, a wszystkie etapy ich dotychczasowej znajomości, a
w ednym z następnych listów pisze: „Pożegnalem w ednym z następnych listów pisze: „Pożegnalem
się z Panem w nastroju, jaki się ma w stosunku do się z Panem w nastroju, jaki się ma w stosunku do
ludzi, którzy prześcigają nas o jakie 20 kroków na ludzi, którzy prześcigają nas o jakie 20 kroków na
ulicy. Z rozmaitych reminiscencyj wyłania się jedna- ulicy. Z rozmaitych reminiscencyj wyłania się jedna-
kowoż jedna, wykraczająca poza ramy czysto oso- kowoż jedna, wykraczająca poza ramy czysto oso-
Uiste i zasługująca na umieszczenie w historji lite. Uiste i zasługująca na umieszczenie w historji lite.
ratury nowoczesnel, chociażby jako mała petitowa ratury nowoczesnel, chociażby jako mała petitowa
wzmianka. Budowano wtenczas esacze Burgteater. wzmianka. Budowano wtenczas esacze Burgteater.
Myśmy pewnego późnego wieczora jesiennego spa- Myśmy pewnego późnego wieczora jesiennego spa-
cerowali obok budowli, Wówczas odezwał się Pan. cerowali obok budowli, Wówczas odezwał się Pan.
podczas gdy oczy Pańskie spoczęły na murach no- podczas gdy oczy Pańskie spoczęły na murach no-
wego gmachu: „Tu bedzie kiedyś miejsce moje!" wego gmachu: „Tu bedzie kiedyś miejsce moje!"
Zrozumie Pan, że tę małą historje, która ze zwykłe- Zrozumie Pan, że tę małą historje, która ze zwykłe-
go faktu przemieniona została w charakterystycana go faktu przemieniona została w charakterystycana
anegdotę, opowiadam każdemu człowiekowi, który anegdotę, opowiadam każdemu człowiekowi, który
wspomina imię i nazwisko „Teodor Herzl". wspomina imię i nazwisko „Teodor Herzl".
Wymiana listów między Schnitzlerem a Herzlem Wymiana listów między Schnitzlerem a Herzlem
trwała okolo trzy lata, aż do przeniesienia się zno- trwała okolo trzy lata, aż do przeniesienia się zno-
wu Herzla do Wiednia w roku 1895. wu Herzla do Wiednia w roku 1895.
W listach do Herzła skarżyl się Schnitzler często W listach do Herzła skarżyl się Schnitzler często
na swe walki. Herzl doradza mu z Paryża: „zmianę na swe walki. Herzl doradza mu z Paryża: „zmianę
miejsca jako najlepsze lekarstwo przeciwko decou- miejsca jako najlepsze lekarstwo przeciwko decou-
ragement wiedenskiemu". Znajdujemy w jednym ? ragement wiedenskiemu". Znajdujemy w jednym ?
tych listów następujące miejsce: „Tak, mó) kochany tych listów następujące miejsce: „Tak, mó) kochany
Schnitzlerze, pan przypomina mi owe młode dziew- Schnitzlerze, pan przypomina mi owe młode dziew-
czeta, które zapóźno dostały się do towarzystwa. czeta, które zapóźno dostały się do towarzystwa.
Nie widzi się w Panu pańskich lat 30-tu — prosze Nie widzi się w Panu pańskich lat 30-tu — prosze
to zrozumieć w sensie dobrym". to zrozumieć w sensie dobrym".
Na pytanie Schnitzlera, nad czem teraz Herzl pra¬ Na pytanie Schnitzlera, nad czem teraz Herzl pra¬
cuje, nadchodziły z początku odpowiedzi wymijają- cuje, nadchodziły z początku odpowiedzi wymijają-
ce W owym czasie dojnzewala w duszy Herzla myśl ce W owym czasie dojnzewala w duszy Herzla myśl
o działalności politycznej. Herzl pracował nad znale- o działalności politycznej. Herzl pracował nad znale-
zienlem rozwlazania dla kwestii zydowsklej. Jak zienlem rozwlazania dla kwestii zydowsklej. Jak
pienwsze oredzie do świata ukazalo sie „Nowe pienwsze oredzie do świata ukazalo sie „Nowe
to". W korespondencji ze Schnitzlerem znależé to". W korespondencji ze Schnitzlerem znależé
żemy geneze tej sztuki, Herzl, pisząc „Nowe żemy geneze tej sztuki, Herzl, pisząc „Nowe
to", nie mial wcale zamiaru stworzenia nowe to", nie mial wcale zamiaru stworzenia nowe
kiejś obrony albo jak sie sam wyrazil „ratunku kiejś obrony albo jak sie sam wyrazil „ratunku
dostwa. Chciał tylko postawi te kwestje na pe dostwa. Chciał tylko postawi te kwestje na pe
dek dzienny dyskusji. Schnitzier mial mu być p. dek dzienny dyskusji. Schnitzier mial mu być p.
cnym przy wystawieniu tego dzieła. Stosown cnym przy wystawieniu tego dzieła. Stosown
życzenla swego przyjaciela oddal Schnitzler życzenla swego przyjaciela oddal Schnitzler
teatrom, wiedenskim „Nowe hetto", rozumie teatrom, wiedenskim „Nowe hetto", rozumie
zataiwszy imię autora pocpseudonimem zataiwszy imię autora pocpseudonimem
Sohnabel". Zaden z teatrów nie chclal atoli Sohnabel". Zaden z teatrów nie chclal atoli
wystawić. Scnhitzler sam osadził te sztuke tak wystawić. Scnhitzler sam osadził te sztuke tak
Nürnberger tragedje polityczna swego przyjaci Nürnberger tragedje polityczna swego przyjaci
„Der Weg ins Freie": „Zrozumie to Pan kiedy „Der Weg ins Freie": „Zrozumie to Pan kiedy
ze sprawiedliwością daleko Pan nie za,dzie w ze sprawiedliwością daleko Pan nie za,dzie w
macie". Herzl wierzył, że przez napisanie „No macie". Herzl wierzył, że przez napisanie „No
Chetta" wyzwoli się z erupcii serca, Schnitzle Chetta" wyzwoli się z erupcii serca, Schnitzle
pil i to słusznie. Herzl nie zatrzymał się w ky pil i to słusznie. Herzl nie zatrzymał się w ky
żydowskiej w polowie drogi. Nadeszły dla nieg żydowskiej w polowie drogi. Nadeszły dla nieg
wyzwalającej i porywającej pracy. Pisał wter wyzwalającej i porywającej pracy. Pisał wter
swój „Judenstaat". Schnitzler byl jednym z p swój „Judenstaat". Schnitzler byl jednym z p
szych, którzy się o tem dowiedzieli; ba, jeszcze szych, którzy się o tem dowiedzieli; ba, jeszcze
cej, Herzl uczynił go na krótki czas wykon cej, Herzl uczynił go na krótki czas wykon
swej ostatniej woli na wypadek naglej swej śm swej ostatniej woli na wypadek naglej swej śm
O wzruszającym tym fakcie informuje nas list O wzruszającym tym fakcie informuje nas list
la do Schnitzlera, w którym między innemi la do Schnitzlera, w którym między innemi
my: „Zna Pan chyba piekny wiersz Heysego my: „Zna Pan chyba piekny wiersz Heysego
artysty", który bardzo czesto cytowalem. Pr artysty", który bardzo czesto cytowalem. Pr
minam słowa: minam słowa:
„Bangend, er könnte über Nacht „Bangend, er könnte über Nacht
Hinfahren, ehe dieses Werk vollbracht“ Hinfahren, ehe dieses Werk vollbracht“
Taki jest mój nastrói. Zdeponowalem dotyc Taki jest mój nastrói. Zdeponowalem dotyc
sowe awoje notatki w Comptoir d'Esomto sowe awoje notatki w Comptoir d'Esomto