12. Schnitzler's Death 12. Schnitzler's Death
box 44/2 box 44/2
OBSERVER OBSERVER
I. österr. behördl. konzessioniertes I. österr. behördl. konzessioniertes
Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte
WIEN, I., WOLLZEILE 11 WIEN, I., WOLLZEILE 11
TELEPHON R-23-0-43 TELEPHON R-23-0-43
Vooruit Vooruit
Den Haad 2NOV. Den Haad 2NOV.
Mijn herinneringen aan Schnitzler Mijn herinneringen aan Schnitzler
aoor Anareas Latzko aoor Anareas Latzko
hen door elkaar schudt zooals hardhandige hen door elkaar schudt zooals hardhandige
kinderen het hun noppen doen, deze bron van kinderen het hun noppen doen, deze bron van
Zwijger .... verbefene Zwijger .... verbefene
Schnitzler's charmante ironie, de sleutel van Schnitzler's charmante ironie, de sleutel van
succes, die dertig jaar lang zijn scheppend succes, die dertig jaar lang zijn scheppend
werk gunstig beinvloed had, ging hem in werk gunstig beinvloed had, ging hem in
latere jaren tot schade worden. latere jaren tot schade worden.
Zijn problemen Zijn problemen
Toen ik Arthur Schnitzler na den oorlog Toen ik Arthur Schnitzler na den oorlog
voor den eersten keer terug zag, lag er al een voor den eersten keer terug zag, lag er al een
zekere onrust, iets verbetens in zijn wezen. zekere onrust, iets verbetens in zijn wezen.
WAREN WAREN
De zwijgzame van voorheen stelde nu op ge¬ De zwijgzame van voorheen stelde nu op ge¬
prikkelden toon vragen als een verdwaalde, prikkelden toon vragen als een verdwaalde,
die met zijn boot is afgedreven en zich op die met zijn boot is afgedreven en zich op
er geen meer er geen meer
vreemde kusten zoekt te oriënteeren. Niet ten vreemde kusten zoekt te oriënteeren. Niet ten
onrechte rekende de respectlooze jeugd toen onrechte rekende de respectlooze jeugd toen
reeds den grijzenden dichter voor dat in de reeds den grijzenden dichter voor dat in de
heele Oostenrijksche monarchie minder duels heele Oostenrijksche monarchie minder duels
oorbijgegaan zijn 31 jaren sinds de schrij¬ oorbijgegaan zijn 31 jaren sinds de schrij¬
voorkwamen, dan de vele met doodelijken af¬ voorkwamen, dan de vele met doodelijken af¬
ver van deze herinneringen voor den eersten ver van deze herinneringen voor den eersten
loop — om van de minder gevaarlijke nog niet loop — om van de minder gevaarlijke nog niet
keer den auteur van „Liebelei" ontmoette, keer den auteur van „Liebelei" ontmoette,
te spreken — die in Arthur Schnitzler's boe¬ te spreken — die in Arthur Schnitzler's boe¬
wiens naam toen al met bewondering werd wiens naam toen al met bewondering werd
ken voorkwamen. ken voorkwamen.
genoemd. Hij zat daar vervuld met den aan¬ genoemd. Hij zat daar vervuld met den aan¬
De oorlog had aan de voor-oorlogsche De oorlog had aan de voor-oorlogsche
dachtigen eerbied van den beginneling en dachtigen eerbied van den beginneling en
cavaliersmanieren, cavaliershartstochten, de¬ cavaliersmanieren, cavaliershartstochten, de¬
voelde zich tegelijkertijd gescheiden door de voelde zich tegelijkertijd gescheiden door de
cadente zelfontleding en wat dies meer zij in¬ cadente zelfontleding en wat dies meer zij in¬
diepe kloof, die bestaat tusschen de vijf-en¬ diepe kloof, die bestaat tusschen de vijf-en¬
eens een einde gemaakt; heel andere vraag¬ eens een einde gemaakt; heel andere vraag¬
twintig jaren van den discipel en de vijf-en¬ twintig jaren van den discipel en de vijf-en¬
stukken dan psychologische haarkloverijen stukken dan psychologische haarkloverijen
dertig van den bewonderden leermeester. dertig van den bewonderden leermeester.
beheerschten de na-oorlogsche wereld Deed beheerschten de na-oorlogsche wereld Deed
Evenwel stort de tijd. zooals ieder uit eigen Evenwel stort de tijd. zooals ieder uit eigen
niet de kreet van millioenen om dagelijksch niet de kreet van millioenen om dagelijksch
smartelijke ervaring leeren moet, op den duur smartelijke ervaring leeren moet, op den duur
brood elke andere stem verloren gaan? brood elke andere stem verloren gaan?
die kloof vol. Boven de vijftig jaar doet het die kloof vol. Boven de vijftig jaar doet het
Sinds die jaren heeft Schnitzler tot zijn dood Sinds die jaren heeft Schnitzler tot zijn dood
er eigenlijk weinig toe, of men een dozijn er eigenlijk weinig toe, of men een dozijn
toe in een onaanvaardbare verhouding tot zijn toe in een onaanvaardbare verhouding tot zijn
jaren meer of minder telt dan degeen met jaren meer of minder telt dan degeen met
omgeving gestaan; de omgeving zelde hem omgeving gestaan; de omgeving zelde hem
wien het gesprek gevoerd wordt. De afstand wien het gesprek gevoerd wordt. De afstand
niets en hij had tot haar evenmin meer iets niets en hij had tot haar evenmin meer iets
vervaagt en het onstuimige jongere geslacht vervaagt en het onstuimige jongere geslacht
te zeggen. Al het vleesch was van de geraam¬ te zeggen. Al het vleesch was van de geraam¬
is er gauw genoeg bij om u zonder nadere is er gauw genoeg bij om u zonder nadere
ten zijner problemen afgevallen, die immers ten zijner problemen afgevallen, die immers
schifting, tegelijk met een heeleboel ande¬ schifting, tegelijk met een heeleboel ande¬
niet langer problemen waren. In een wereld niet langer problemen waren. In een wereld
ren, wat minder of wat hooger in jaren, in ren, wat minder of wat hooger in jaren, in
van korte rokken en strandvermaak met van korte rokken en strandvermaak met
te deelen bij de oudjes, die in de oogen van te deelen bij de oudjes, die in de oogen van
nauw-sluitende tricots plaatste hij zijn „Fraù- nauw-sluitende tricots plaatste hij zijn „Fraù-
de„nieuwe generatie” allemaal voor mumme¬ de„nieuwe generatie” allemaal voor mumme¬
lein Else”, die door een blik op haar naaktheid lein Else”, die door een blik op haar naaktheid
lende grijsaards gelden. lende grijsaards gelden.
den dood wordt ingedreven. den dood wordt ingedreven.
Doch voor mij was de toen vijf-en-dertig Doch voor mij was de toen vijf-en-dertig
De laatste keer, dat ik Arthus Schnitzler De laatste keer, dat ik Arthus Schnitzler
jarige Schnitzler, om zoo te zeggen, een oude jarige Schnitzler, om zoo te zeggen, een oude
sprak, was kort na het verlies van mijn 23- sprak, was kort na het verlies van mijn 23-
heer en bepaald geslagen constateerde ik, dat heer en bepaald geslagen constateerde ik, dat
jarigen zoon, die op een fletstocht tusschen jarigen zoon, die op een fletstocht tusschen
mijn vermaarde landgenoot doorloopend mijn vermaarde landgenoot doorloopend
twee razende auto’s verminkt werd. Bij wijze twee razende auto’s verminkt werd. Bij wijze
zweeg. zweeg.
van troost begon hij allerlei beschouwingen op van troost begon hij allerlei beschouwingen op
Een Weener, bovendien letterkundige en Een Weener, bovendien letterkundige en
te zetten over het voorrecht van een vroegen te zetten over het voorrecht van een vroegen
dan nog wel een, die zich het recht verworven dan nog wel een, die zich het recht verworven
dood op den drempel des levens, vóórdat dood op den drempel des levens, vóórdat
had om zijn meening als gezaghebbend ten had om zijn meening als gezaghebbend ten
teleurstellingen den moed konden knakken en teleurstellingen den moed konden knakken en
beste te geven en desniettegenstaande geen beste te geven en desniettegenstaande geen
alle vertrouwen verloren was gegaan door alle vertrouwen verloren was gegaan door
mond opendeed! mond opendeed!
meedoogenloosheid en gemeenheid...... meedoogenloosheid en gemeenheid......
Wie ooit het rumoer heeft gehoord, dat in Wie ooit het rumoer heeft gehoord, dat in
Korten tijd later werd hij zelf door een on¬ Korten tijd later werd hij zelf door een on¬
een Weensch koffichuis den binnentredende een Weensch koffichuis den binnentredende
geluk beroofd van zijn eenige aangebeden geluk beroofd van zijn eenige aangebeden
dochter, terwijl zij nog in de poort van het dochter, terwijl zij nog in de poort van het
pas gesloten huwelijk stond. pas gesloten huwelijk stond.
En die slag heeft hem gebroken, alsof hem En die slag heeft hem gebroken, alsof hem
aan den lijve duidelijk gemaakt moest worden, aan den lijve duidelijk gemaakt moest worden,
dat ook de meest overtuigende theorieen en dat ook de meest overtuigende theorieen en
gedachten in het gezicht van de harde werke¬ gedachten in het gezicht van de harde werke¬
lijkheid tot niets vervluchtigen...... lijkheid tot niets vervluchtigen......
box 44/2 box 44/2
OBSERVER OBSERVER
I. österr. behördl. konzessioniertes I. österr. behördl. konzessioniertes
Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte Unternehmen für Zeitungs-Ausschnitte
WIEN, I., WOLLZEILE 11 WIEN, I., WOLLZEILE 11
TELEPHON R-23-0-43 TELEPHON R-23-0-43
Vooruit Vooruit
Den Haad 2NOV. Den Haad 2NOV.
Mijn herinneringen aan Schnitzler Mijn herinneringen aan Schnitzler
aoor Anareas Latzko aoor Anareas Latzko
hen door elkaar schudt zooals hardhandige hen door elkaar schudt zooals hardhandige
kinderen het hun noppen doen, deze bron van kinderen het hun noppen doen, deze bron van
Zwijger .... verbefene Zwijger .... verbefene
Schnitzler's charmante ironie, de sleutel van Schnitzler's charmante ironie, de sleutel van
succes, die dertig jaar lang zijn scheppend succes, die dertig jaar lang zijn scheppend
werk gunstig beinvloed had, ging hem in werk gunstig beinvloed had, ging hem in
latere jaren tot schade worden. latere jaren tot schade worden.
Zijn problemen Zijn problemen
Toen ik Arthur Schnitzler na den oorlog Toen ik Arthur Schnitzler na den oorlog
voor den eersten keer terug zag, lag er al een voor den eersten keer terug zag, lag er al een
zekere onrust, iets verbetens in zijn wezen. zekere onrust, iets verbetens in zijn wezen.
WAREN WAREN
De zwijgzame van voorheen stelde nu op ge¬ De zwijgzame van voorheen stelde nu op ge¬
prikkelden toon vragen als een verdwaalde, prikkelden toon vragen als een verdwaalde,
die met zijn boot is afgedreven en zich op die met zijn boot is afgedreven en zich op
er geen meer er geen meer
vreemde kusten zoekt te oriënteeren. Niet ten vreemde kusten zoekt te oriënteeren. Niet ten
onrechte rekende de respectlooze jeugd toen onrechte rekende de respectlooze jeugd toen
reeds den grijzenden dichter voor dat in de reeds den grijzenden dichter voor dat in de
heele Oostenrijksche monarchie minder duels heele Oostenrijksche monarchie minder duels
oorbijgegaan zijn 31 jaren sinds de schrij¬ oorbijgegaan zijn 31 jaren sinds de schrij¬
voorkwamen, dan de vele met doodelijken af¬ voorkwamen, dan de vele met doodelijken af¬
ver van deze herinneringen voor den eersten ver van deze herinneringen voor den eersten
loop — om van de minder gevaarlijke nog niet loop — om van de minder gevaarlijke nog niet
keer den auteur van „Liebelei" ontmoette, keer den auteur van „Liebelei" ontmoette,
te spreken — die in Arthur Schnitzler's boe¬ te spreken — die in Arthur Schnitzler's boe¬
wiens naam toen al met bewondering werd wiens naam toen al met bewondering werd
ken voorkwamen. ken voorkwamen.
genoemd. Hij zat daar vervuld met den aan¬ genoemd. Hij zat daar vervuld met den aan¬
De oorlog had aan de voor-oorlogsche De oorlog had aan de voor-oorlogsche
dachtigen eerbied van den beginneling en dachtigen eerbied van den beginneling en
cavaliersmanieren, cavaliershartstochten, de¬ cavaliersmanieren, cavaliershartstochten, de¬
voelde zich tegelijkertijd gescheiden door de voelde zich tegelijkertijd gescheiden door de
cadente zelfontleding en wat dies meer zij in¬ cadente zelfontleding en wat dies meer zij in¬
diepe kloof, die bestaat tusschen de vijf-en¬ diepe kloof, die bestaat tusschen de vijf-en¬
eens een einde gemaakt; heel andere vraag¬ eens een einde gemaakt; heel andere vraag¬
twintig jaren van den discipel en de vijf-en¬ twintig jaren van den discipel en de vijf-en¬
stukken dan psychologische haarkloverijen stukken dan psychologische haarkloverijen
dertig van den bewonderden leermeester. dertig van den bewonderden leermeester.
beheerschten de na-oorlogsche wereld Deed beheerschten de na-oorlogsche wereld Deed
Evenwel stort de tijd. zooals ieder uit eigen Evenwel stort de tijd. zooals ieder uit eigen
niet de kreet van millioenen om dagelijksch niet de kreet van millioenen om dagelijksch
smartelijke ervaring leeren moet, op den duur smartelijke ervaring leeren moet, op den duur
brood elke andere stem verloren gaan? brood elke andere stem verloren gaan?
die kloof vol. Boven de vijftig jaar doet het die kloof vol. Boven de vijftig jaar doet het
Sinds die jaren heeft Schnitzler tot zijn dood Sinds die jaren heeft Schnitzler tot zijn dood
er eigenlijk weinig toe, of men een dozijn er eigenlijk weinig toe, of men een dozijn
toe in een onaanvaardbare verhouding tot zijn toe in een onaanvaardbare verhouding tot zijn
jaren meer of minder telt dan degeen met jaren meer of minder telt dan degeen met
omgeving gestaan; de omgeving zelde hem omgeving gestaan; de omgeving zelde hem
wien het gesprek gevoerd wordt. De afstand wien het gesprek gevoerd wordt. De afstand
niets en hij had tot haar evenmin meer iets niets en hij had tot haar evenmin meer iets
vervaagt en het onstuimige jongere geslacht vervaagt en het onstuimige jongere geslacht
te zeggen. Al het vleesch was van de geraam¬ te zeggen. Al het vleesch was van de geraam¬
is er gauw genoeg bij om u zonder nadere is er gauw genoeg bij om u zonder nadere
ten zijner problemen afgevallen, die immers ten zijner problemen afgevallen, die immers
schifting, tegelijk met een heeleboel ande¬ schifting, tegelijk met een heeleboel ande¬
niet langer problemen waren. In een wereld niet langer problemen waren. In een wereld
ren, wat minder of wat hooger in jaren, in ren, wat minder of wat hooger in jaren, in
van korte rokken en strandvermaak met van korte rokken en strandvermaak met
te deelen bij de oudjes, die in de oogen van te deelen bij de oudjes, die in de oogen van
nauw-sluitende tricots plaatste hij zijn „Fraù- nauw-sluitende tricots plaatste hij zijn „Fraù-
de„nieuwe generatie” allemaal voor mumme¬ de„nieuwe generatie” allemaal voor mumme¬
lein Else”, die door een blik op haar naaktheid lein Else”, die door een blik op haar naaktheid
lende grijsaards gelden. lende grijsaards gelden.
den dood wordt ingedreven. den dood wordt ingedreven.
Doch voor mij was de toen vijf-en-dertig Doch voor mij was de toen vijf-en-dertig
De laatste keer, dat ik Arthus Schnitzler De laatste keer, dat ik Arthus Schnitzler
jarige Schnitzler, om zoo te zeggen, een oude jarige Schnitzler, om zoo te zeggen, een oude
sprak, was kort na het verlies van mijn 23- sprak, was kort na het verlies van mijn 23-
heer en bepaald geslagen constateerde ik, dat heer en bepaald geslagen constateerde ik, dat
jarigen zoon, die op een fletstocht tusschen jarigen zoon, die op een fletstocht tusschen
mijn vermaarde landgenoot doorloopend mijn vermaarde landgenoot doorloopend
twee razende auto’s verminkt werd. Bij wijze twee razende auto’s verminkt werd. Bij wijze
zweeg. zweeg.
van troost begon hij allerlei beschouwingen op van troost begon hij allerlei beschouwingen op
Een Weener, bovendien letterkundige en Een Weener, bovendien letterkundige en
te zetten over het voorrecht van een vroegen te zetten over het voorrecht van een vroegen
dan nog wel een, die zich het recht verworven dan nog wel een, die zich het recht verworven
dood op den drempel des levens, vóórdat dood op den drempel des levens, vóórdat
had om zijn meening als gezaghebbend ten had om zijn meening als gezaghebbend ten
teleurstellingen den moed konden knakken en teleurstellingen den moed konden knakken en
beste te geven en desniettegenstaande geen beste te geven en desniettegenstaande geen
alle vertrouwen verloren was gegaan door alle vertrouwen verloren was gegaan door
mond opendeed! mond opendeed!
meedoogenloosheid en gemeenheid...... meedoogenloosheid en gemeenheid......
Wie ooit het rumoer heeft gehoord, dat in Wie ooit het rumoer heeft gehoord, dat in
Korten tijd later werd hij zelf door een on¬ Korten tijd later werd hij zelf door een on¬
een Weensch koffichuis den binnentredende een Weensch koffichuis den binnentredende
geluk beroofd van zijn eenige aangebeden geluk beroofd van zijn eenige aangebeden
dochter, terwijl zij nog in de poort van het dochter, terwijl zij nog in de poort van het
pas gesloten huwelijk stond. pas gesloten huwelijk stond.
En die slag heeft hem gebroken, alsof hem En die slag heeft hem gebroken, alsof hem
aan den lijve duidelijk gemaakt moest worden, aan den lijve duidelijk gemaakt moest worden,
dat ook de meest overtuigende theorieen en dat ook de meest overtuigende theorieen en
gedachten in het gezicht van de harde werke¬ gedachten in het gezicht van de harde werke¬
lijkheid tot niets vervluchtigen...... lijkheid tot niets vervluchtigen......